Zenker divertikel
Een Zenker divertikel, ook wel Zenker’s divertikel of divertikel van Zenker genoemd, is een uitstulping van de slokdarm.
De slokdarm is een buis van ongeveer 30 cm lang, die van de keelholte naar de maag leidt. In je slokdarm wordt het voedsel door de spieren in de slokdarmwand naar de maag getransporteerd. De slokdarm is daarom gespierd en aan de binnenkant bedekt met een laagje slijmvlies. Hier bevinden zich kliertjes, die slijm produceren, zodat het voedsel gemakkelijker door de slokdarm glijdt.
Een Zenker divertikel is een uitstulping in de slokdarm. Het divertikel heeft de vorm van een zakje, dat zich in de borstholte bevindt. Deze aandoening ontstaat meestal in het bovenste gedeelte van de slokdarm, in de hals waar de keelholte overgaat in de slokdarm, en dan aan de achterkant. Ook kunnen deze uitstulpingen op meerdere plaatsen in de slokdarm ontstaan.
Zenker divertikel is een vrij zeldzame aandoening. Mensen die er last van krijgen zijn bijna altijd ouder dan veertig jaar en zijn vaker man dan vrouw. Zolang de uitstulping klein is, is die relatief onschuldig. Maar omdat er voortdurend voedsel langs de uitstulping komt, kan het voedsel ook in het “zakje” terechtkomen en er zich ophopen. Dit rekt de slokdarmwand verder op, waardoor de divertikel steeds groter wordt. In dat geval kan er een scheurtje in de slokdarm ontstaan of de uitstulping kan de slokdarm dichtdrukken, waardoor het voedsel er niet meer door kan.
Maar ook een enkele, kleine Zenker divertikel kan vervelende klachten geven, waaronder een slechte adem.
Waar komt die naam vandaan?
Je denkt misschien, wat een rare naam. Een divertikel is een uitstulping van een hol orgaan, in de vorm van een zakje. Divertikels kunnen voorkomen in verschillende organen, zoals de dikke darm of de urineblaas. De uitstulpingen in de slokdarm zijn genoemd naar de Duitse patholoog Friedrich Albert von Zenker.
Oorzaken van een Zenker divertikel
Men vermoedt dat een Zenker divertikel ontstaat door een combinatie van factoren, zoals een verhoogde druk in de slokdarm en een zwakke plek in de wand van de slokdarm.
Waarom er zwakke plekken in de spierwand van de slokdarm ontstaan is niet duidelijk. Waarschijnlijk speelt hierbij verslapping en slijtage door ouderdom een rol. Ook het regelmatig omhoog stromen van de maaginhoud (reflux) is een factor die de kans op een Zenker divertikel.
Symptomen van een Zenker divertikel
Een kleine Zenker divertikel geeft nog nauwelijks klachten. Wel kan een patiënt een geïrriteerde keel hebben en vooral na het eten het gevoel alsof er een brok in de keel zit. De irritatie in de keel kan de neiging geven om steeds te hoesten of de keel te schrapen.
Naarmate de divertikel groter wordt, kunnen er problemen met slikken ontstaan. Bij het drinken kun je soms een borrelend geluid in de hals horen. Echt problematisch wordt het ook als het voedsel zich ophoopt in de Zenker divertikel, maar niet of gedeeltelijk door de slokdarm reist. Dit leidt tot vervelende klachten als boeren en het opgeven van oud voedsel, soms van de vorige dag.
Vanwege de ophoping van voedsel, dat langere tijd in de divertikel gevangen kan zitten, ligt een slechte adem op de loer. Niet vreemd want het voedsel gaat uiteraard rotten in de uitstulping als het er lang in blijft zitten.
Als je gaat liggen en de uitstulping vrij groot is, kan er voedsel uit de divertikel in de luchtwegen terecht komen. Niet alleen kan dit tot heesheid en infecties van de luchtwegen leiden, maar het is ook een gevaarlijke complicatie.
Diagnose en behandeling van Zenker divertikel
Er zijn verschillende onderzoeken mogelijk om de diagnose Zenker divertikel te stellen.
Bijvoorbeeld een röntgenfoto met contrastvloeistof of een gastroscopie, een kijkonderzoek van de slokdarm en maag.
Een Zenker divertikel wordt in principe alleen behandeld als er ernstige klachten zijn. Al naar gelang de grootte en vorm van de divertikel, wordt er een vorm gekozen. Middels endoscopie kan de scheidingswand tussen slokdarm en de divertikel worden verwijderd, zodat zich er geen voedsel meer kan ophopen. Een andere vorm, die vanwege het heftigere karakter in onbruik is geraakt, is het operatief verwijderen van de divertikel.
Wat kun je zelf doen bij een Zenker divertikel?
De kans is groot dat je met een Zenker divertikel op den duur problemen gaat ondervinden met slikken en eten. Als gevolg daarvan kunnen weer klachten ontstaan als een verminderde eetlust en gewichtsverlies.
Wat helpt is drinken bij het eten en je voeding gemakkelijk kauwbaar en smeuïg maken. Een blender of keukenmachine kan handig zijn om groenten, maar ook bijvoorbeeld vis of kip te pureren. Maaltijdsoepen met fijngesneden of gepureerde vulling zijn uiteraard ook smeuïger dan losse droge voedingsmiddelen.
Het best kun je heel grote maaltijden vermijden en vaker op de dag kleine maaltijden eten.
Als je er niet uitkomt, en zeker bij gewichtverlies, kun je dit met je huisarts overleggen. Die kan je zonodig doorsturen naar een diëtist, die een persoonlijk voedingsadvies kan geven. Zo krijg je tips om gezond en gevarieerd te eten en door de vorm aan te passen toch de benodigde voedingstoffen binnen te krijgen.
Een slechte adem door andere oorzaken
Zoals vermeld is een Zenker divertikel een vrij zeldzame aandoening. Dat geldt niet voor een slechte adem, maar die wordt dan ook maar zelden veroorzaakt door een Zenker divertikel. In de meeste gevallen is de oorzaak van halitose, de officiële naam voor een slechte adem, in de mondholte te vinden. Het goede nieuws is dat je daar zelf veel meer aan kunt doen.
De onaangename geur van je adem wordt meestal veroorzaakt door de stinkende gassen die de schadelijke bacteriën in de mond uitscheiden. Omdat jij aan je eigen geur gewend bent, hebben anderen er meestal meer last van dan jijzelf. Indirect krijg je er op den duur toch last van als het je zelfvertrouwen ondermijnt of ten koste gaat van je sociale contacten.
De schadelijke bacteriën leven tussen je tanden en kiezen, op de grens met het tandvlees en op de achterkant van je tong. Tandvleesontstekingen en rotte kiezen trekken nog meer bacteriën aan, maar daarmee ga je uiteraard direct naar de tandarts. Een andere beruchte oorzaak voor een slechte adem zijn amandelstenen.
Als je slechte adem niet door een Zenker divertikel, maar door bacteriën in de mondholte wordt veroorzaakt, kun je die op verschillende manieren bestrijden.
Een goede dagelijkse mondhygiëne is vanzelfsprekend een vereiste voor een frisse adem en een gezond gebit. Poets je tanden twee of drie keer per dag gedurende 2 minuten en floss of rager de ruimten tussen je tanden en kiezen dagelijks. Naast je dagelijkse mondzorg laat je je gebit regelmatig controleren door de tandarts en reinigen door de mondhygiënist.
Let op de ingrediënten van je tandpasta en mondwater. Agressieve en antiseptische bestanddelen bestrijden weliswaar de schadelijke, anaerobe bacteriën maar draaien ook de nuttige bacteriën de nek om. Kies voor mondvriendelijke verzorgingsproducten op basis van actieve zuurstof of kokosolie. Bijvoorbeeld tandpasta van RyttPro of Oxyfresh.
Mensen die last hebben van een slechte adem grijpen al snel naar mondwater. Maar ook hierbij is van belang dat de ingrediënten het natuurlijke evenwicht van de mondflora niet mogen verstoren. Kies daarom voor een mondspoeling op basis van een actieve zuurstofformule, zoals Oravall mondwater.
Voor een opfrisser tussendoor kies je het best voor Moist-R kauwgom. Die hydrateert de mondholte en stimuleert de speekselklieren. Het zuurstofrijke speeksel is een natuurlijke bescherming tegen schadelijke bacteriën. Het hoofdingrediënt van Moist-R kauwgom is xylitol, dat ook je gebit tegen (cariës) gaatjes beschermt.
Als je er alles aan doet om je mond en je gebit te verzorgen, maar toch last hebt van een slechte adem, kan het zijn dat je amandelstenen (tonsil stones) hebt. Lees hier meer over hoe je dat kunt controleren en verhelpen.
