Alles over oxidatieve stress en de mondgezondheid
Je hebt vast wel gehoord van vrije radicalen en antioxidanten. Deze twee spelen de hoofdrol in het verschijnsel oxidatieve stress, een onevenwichtigheid in de stofwisseling van onze lichaamscellen.
In dit artikel gaan we nader in op wat oxidatieve stress is, welke gevolgen het heeft en wat je ertegen kunt doen.
Vrije radicalen
In de cellen van ons lichaam wordt voortdurend zuurstof gebruikt, dat via je longen binnen komt en via het bloed naar de cellen wordt vervoerd. Om goed te kunnen functioneren haalt een cel bij wijze van spreke net als jij adem. Dat gebeurt in de mitochondriën, de energiecentrales van de cel.
Het is fascinerend om te bedenken dat deze ademhaling geldt voor iedere cel in je lichaam. Het is nodig voor de werking van je organen en je lichaam. Hoewel zuurstof in je cellen dus noodzakelijk is, zijn er ook bepaalde zuurstofverbindingen die het functioneren van de cel verstoren.
Vervolgens verlopen ook de processen in je lichaam, bijvoorbeeld in de organen, niet meer optimaal.
Men spreekt van oxidatieve stress als er meer dan een normale hoeveelheid reactieve zuurstofverbindingen in een cel wordt gevormd. Deze hoeveelheid kan toenemen tijdens verschillende stappen in de stofwisseling in de cel, waarbij de volgende moleculen worden gevormd: superoxide-anionenradicaal (O2−), waterstofperoxide (H2O2) en hydroxylradicaal (OH).
Dit zijn de welbekende vrije radicalen, die een elektron missen en daardoor instabiel zijn.
Een vrije radicaal streeft ernaar om weer stabiel te worden door een elektron van een ander molecuul op te nemen. Dit beschadigt de andere delen van de cel zoals proteïnen (eiwitten) en lipiden (vetten en vetachtige stoffen).
Door de afbraak van lipiden moeten de cellen de celmembraan weer stabiliseren, waarvoor ze meer energie nodig hebben. Ook het DNA kan beschadigd worden.
Je denkt misschien “weg met die vrije radicalen” maar zo simpel is het niet. Hoewel vrije radicalen een hele slechte naam hebben zijn, ze niet alleen maar schadelijk voor het lichaam.
Ze hebben ook een nuttige functie in het immuunsysteem en helpen onder andere virale besmettingen te bestrijden en wondgenezing te herstellen.
Oorzaken van oxidatieve stress
In het geval van oxidatieve stress is het evenwicht zoek tussen de vrije radicalen en de antioxidanten. Het lichaam heeft verschillende mechanismen om de cellen te beschermen tegen een teveel aan vrije radicalen, zoals enzymatische en niet-enzymatische radicaal-afvangers en de bekende antioxidanten.
Daarnaast vinden er in de cellen reparaties plaats, bijvoorbeeld van de celmembraan en het DNA. Als de hoeveelheid vrije radicalen te groot wordt, kunnen deze beschermingsprocessen het niet meer bijbenen en is er sprake van oxidatieve stress.
Er zijn vele factoren die bijdragen aan de toename van de vrije radicalen en dus van de oxidatieve stress. De belangrijkste zijn
- roken
- overmatig alcoholgebruik
- voedsel met teveel suiker en ongezonde vetten
- bepaalde medicatie
- langdurig in de zon bakken.
Die zorgen er allemaal voor dat er meer vrije radicalen in de cellen worden gevormd, waarbij de combinatie van verschillende van deze factoren het proces versterkt. Naast genoemde fysieke factoren is onlangs duidelijk geworden dat ook chronische stress een effect heeft op de toename van vrije radicalen en dus van oxidatieve stress.
Als je dit rijtje zo ziet zijn het allemaal zaken waarvan we allemaal wel weten dat ze ongezond zijn. Het is dan ook niet vreemd dat de overdadige Westerse levensstijl gezien wordt als een belangrijke aanjager van oxidatieve stress.
Een factor die je misschien niet zou verwachten is intensief sporten. Veel mensen proberen hiermee juist de andere ongezonde gewoonten te compenseren, maar te fanatiek sporten zorgt juist ook voor meer vrije radicalen.
Let wel, dit is geen excuus om weer op de bank te gaan hangen. Een onverantwoorde hoeveelheid vrije radicalen wordt alleen aangetroffen bij topsporters en andere heel fanatieke sporters.
Evenals in het geval van chronische stress geldt voor fanatiek sporten dat er blijkbaar geen schadelijke stoffen van buitenaf nodig zijn om oxidatieve stress te produceren.
Gevolgen van oxidatieve stress
Oxidatieve stress zorgt voor schadelijke processen overal in het lichaam. Vrije radicalen zullen in iedere cel proberen om hun stabiliteit terug te krijgen en vangen daarom elektronen van de omliggende moleculen.
Ongeacht of het nu DNA, eiwitten of vetten zijn. De weefsels die zijn opgebouwd op deze cellen worden hierdoor aangetast en functioneren niet meer optimaal. Omdat dit proces zich door het gehele lichaam plaatsvindt, kunnen er kettingreacties ontstaan die zorgen voor nog meer oxidatieve stress.
Om te beginnen wordt oxidatieve stress gezien als het belangrijkste mechanisme van veroudering.
Door de voortdurende herstelwerkzaamheden in de cellen zorgt het voor een versneld verouderingsproces. Dit gaat natuurlijk heel geleidelijk en is daarom moeilijk te detecteren.
Je kunt het meestal wel zien aan kroegtijgers, die er na jarenlang roken en veel alcohol nuttigen veel ouder uitzien dan ze werkelijk zijn. Dit gaat dan vooral over wat je aan de buitenkant kunt zien: het effect op de elasticiteit en de uitstraling van de huid.
Maar ook onder het oppervlak, binnen in het lichaam, kunnen de cellen worden overspoeld met vrije radicalen. Daardoor kan het leiden tot allerlei “vage klachten” en chronische aandoeningen.
Het wordt al ernstiger als vrije radicalen structurele schade veroorzaken in de weefsels van het hart of de bloedvaten. Hoewel het onderzoek naar oxidatieve stress nog in de kinderschoenen staat zijn er aanwijzingen dat het ook een rol speelt bij kanker, diabetes type 2, bepaalde auto-immuunziekten en hormoonstoornissen.
Wat overigens niet wil zeggen dat de vrije radicalen deze ziekten veroorzaken. Vaak gaat het om verergeringen, bijvoorbeeld bij aantasting van het zenuwstelsel kan oxidatieve stress op de lange termijn neuro-degeneratieve ziekten, zoals Alzheimer en Parkinson, verergeren.
Oxidatieve stress tegengaan en voorkomen
Ons lichaam beschikt van nature over bescherming tegen de vrije radicalen. Dat zijn enzymen als katalyse en dismutase en tal van andere stoffen als glutathion, absorbinezuur (vitamine C) en vitamine E.
Zij kunnen de vrije radicalen neutraliseren en daarmee de kettingreacties beperken. Deze antioxidanten zitten standaard in ons lichaam, en zijn duizenden jaren voldoende geweest om het evenwicht in de cellen te bewaren en de vrije radicalen alleen hun nuttige werk te laten doen.
Tegenwoordig moeten we, om oxidatieve stress te voorkomen, goed letten op een gezonde leefstijl. Hoewel dat ook niet heel ingewikkeld hoeft te zijn. Met roken stoppen is hoe dan ook beter voor je gezondheid en hetzelfde geldt voor (overmatig) alcohol gebruik. Ga niet overdreven in de zon liggen bakken en kies voor een gezond en evenwichtig voedingspatroon.
Dat betekent veel verse groente en fruit, specerijen en kruiden. Ook de gezonde vetten, bijvoorbeeld van vette vis en plantaardige olie passen in een gezond voedingspatroon. Beperk het nuttigen van voedsel met toegevoegde suikers en van dierlijke vetten zoals vlees en zuivel. Op die manier krijg je voedsel binnen dat rijk is aan antioxidanten en niet de hoeveelheid vrije radicalen nog verder aanjaagt.
Daarnaast kun je je lichaam steunen in de strijd tegen vrije radicalen met geconcentreerde voedingssupplementen. Glutathion, carnosine, polyfenolen en vitamine C en E bevatten moleculen die je lichaam helpen een teveel aan vrije radicalen te neutraliseren.
Oxidatieve stress in de mond
Zoals oxidatieve stress in alle cellen van het lichaam kan voorkomen, geldt dat ook voor de mondholte. Ook hier zorgen de vrije radicalen voor verergering van een aandoening. Een veel voorkomende aandoening in de mond is tandvleesontsteking, die wordt veroorzaakt door bacteriën.
Als de afweer niet goed werkt of de ontsteking niet wordt behandeld, kan deze dieper doordringen in de tandweefsels en uiteindelijk in het kaakbot. In deze fase van de ontsteking worden de vrije radicalen niet meer worden gecompenseerd door het antioxidanten en treedt er weefselbeschadiging op.
Onderzoeken tonen aan dat de ontstekingsreactie bij parodontitis niet alleen gepaard gaat met oxidatieve stress in de mond, maar daarnaast ook in de rest van het lichaam. Niet voor niets is er tegenwoordig steeds meer aandacht voor het verband tussen een goede mondgezondheid en de algehele gezondheid.
Hier vind je zo’n studie naar de verhoogde oxidatieve stress bij parodontitis: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29180965/
Oxidatieve stress in de mond tegengaan en voorkomen
Hierboven hebben we gezien hoe je met een gezonde levensstijl en gezonde, evenwichtige voeding de hoeveelheid antioxidanten in je lichaam kunt verhogen. Dit bestrijdt een teveel aan vrije radicalen en daarmee oxidatieve stress.
Juist omdat de mond ook hier weer bepalend is voor de gezondheid van de rest van je lichaam, is het goed om ook lokaal oxidatieve stress zoveel mogelijk te voorkomen.
Enzymen als lactoferrine, lactoperoxidase, glucose-oxidase en lysozym kunnen je daarbij heel gericht helpen.
Deze natuurlijke enzymen hebben een gerichte antibacteriële werking. Zij werken synergetisch, dat wil zeggen dat ze samenwerken en elkaar versterken, om het evenwicht van de mondflora gezond te houden.
Dat helpt mee om de vorming van tandplak en tandvleesontstekingen tegen te gaan.
Hoe kom je aan lactoferrine, lactoperoxidase en lysozym?
Alle drie deze stoffen met antioxidante werking maken deel uit van de formule van Moist-R tandpasta en mondwater.
Moist-R tandpasta bevat naast de natuurlijke antibacteriële enzymen ondersteunende ingrediënten als xylitol om de speekselklieren te stimuleren, glycerine om de mondslijmvliezen te hydrateren en fluoride om het tandglazuur te versterken. Ook Moist-R mondwater bevat de enzymen, xylitol en de natuurlijke verzachting van aloë vera.
Het gebruik van Moist-R tandpasta en mondwater helpt je om je mondholte te reinigen en je gebit gezond en sterk te houden. Het elimineren van de bacteriën in de mond helpt cariës (gaatjes) te voorkomen omdat er minder bacteriën zijn die zuren uitscheiden.
Halitose (een slechte adem), dat meestal veroorzaakt wordt door de gassen die de bacteriën uitscheiden, kan eveneens bestreden worden met lactoferrine, lactoperoxidase, glucose-oxidase en lysozym.
Ook ingeval van droge mondklachten kunnen deze enzymen veel voor je betekenen. De bacteriën worden bestreden op een zachte manier, die de mond niet verder uitdroogt of irriteert. Daarnaast worden de mondslijmvliezen gehydrateerd en de speekselklieren gestimuleerd, wat ondersteunend werkt bij de onaangename symptomen van droge mondklachten.
