Hoe verwijdert de mondhygiënist tandsteen?
Als je tandplak is verhard, heb je tandsteen op je tanden en kiezen. Vervelend, want tandsteen zorgt ervoor dat je tandvlees gaat ontsteken. Tandsteen kun je bijna niet zelf weghalen. De tandarts, preventieassistent of mondhygiënist wel: die heeft hier drie verschillende methodes voor. Hoe werken deze? Welke is het best, en welke het prettigst?
Wat is tandsteen?
Eerst even terug naar het begin: wat is tandsteen eigenlijk? Tandsteen is een verharde laag tandplak, of: tandplaque. Tandplak heeft iedereen. Het is een zacht en kleverig, nauwelijks zichtbaar laagje van speekseleiwitten en bacteriemassa (biofilm) op de tanden en kiezen. Als je er niets aan doet, wordt tandplak door calcium en fosfaat in speeksel omgezet in tandsteen.
Tandsteen kan alle kleuren hebben, meestal geel of bruin. Het zit vooral achter je ondertanden en bij de eerste grote kiezen.
Waarom moet je tandsteen laten verwijderen?
Tandsteen kan ervoor zorgen dat je tandvlees gaat ontsteken. Als je dat niet behandelt, kan de ontsteking steeds erger worden en er zelfs voor zorgen dat je kaakbot ontstoken raakt en dat je tanden en kiezen los komen te zitten.
Door goed twee keer per dag te poetsen en elke dag ook de ruimtes tussen je tanden en kiezen te reinigen, bijvoorbeeld met flossdraad, een rager of tandenstoker, kun je tandplak zo veel mogelijk weghalen. Zo voorkom je deels dat er tandplak ontstaat. Maar helemaal voorkomen kun je dat niet.
Kun je zelf tandsteen verwijderen?
Niet echt. Als je zelf aan de slag gaat met een haakje of krabbertje, bestaat de kans dat je schade aan je tanden en kiezen, of je tandvlees, aanbrengt. Er bestaan wel tandsteenhaakjes die zacht en veilig zijn, zoals de professionele Profikit. Dit pakket bevat een spiegeltje en twee tandartshaakjes, om tandsteen te verwijderen. De haakjes zijn niet zo hard dat je het glazuur beschadigt, maar wel voldoende hard om tandsteen te verwijderen.
Dit is een mooie aanvulling op de gebitsreiniging door de mondhygiënist of tandarts. Als je veel en snel last hebt van tandsteen, is het soms namelijk niet voldoende om twee keer per jaar naar de mondhygiënist te gaan, en wil je tandsteen tussendoor ook zelf kunnen weghalen. Maar het blijft belangrijk om je tandsteen regelmatig weg te laten halen door een professional.
Door wie kan je tandsteen het best laten weghalen?
Er zijn drie mondzorgprofessionals die tandsteen kunnen weghalen: de tandarts, de mondhygiënist en de preventieassistent. Wie doet wat?
- De preventieassistent is een mbo-opgeleide tandartsassistent die een extra opleiding voor preventieassistent heeft gevolgd. De preventieassistent mag je gebit schoonmaken en tandsteen verwijderen. Maar let op: de tandartsassistent mag geen tandsteen onder het tandvlees weghalen; enkel tandsteen dat op de tanden en kiezen zit. Dat kan een nadeel zijn, want zeker tandsteen dat onder het tandvlees zit, moet weg worden gehaald, omdat dit helemaal tot tandvleesontstekingen kan leiden.
- De tandarts is een universitair geschoolde mondzorgprofessional. Sommige tandartsen hebben een differentiatie; een extra opleiding op een bepaald vlak. Zo is de parodontoloog speciaal opgeleid voor het behandelen van tandvleesproblemen en is de endodontoloog degene die het best wortelkanaalbehandelingen kan uitvoeren.
Hoewel de tandarts de hoogste opleiding heeft genoten, is dit niet altijd degene die het best tandsteen kan verwijderen. Een tandarts houdt namelijk het gehele gebit in de gaten en doet bijvoorbeeld ook veel vullingen of ingewikkelder behandelingen. Tandsteen verwijderen laat hij of zij dan ook meestal over aan de preventieassistent of mondhygiënist en dat is dus ook helemaal prima.
- De mondhygiënist is een hbo-opgeleide mondzorgprofessional die vooral geschoold is op het gebied van preventie. Hij of zij zorgt er dus vooral voor dat het gebit schoon is en er geen problemen ontstaan. De mondhygiënist is daarmee de aangewezen persoon voor het verwijderen van tandsteen – zowel boven als onder het tandvlees.
Hoe vaak moet je naar de mondhygiënist om tandsteen te laten verwijderen?
Dat is heel persoonlijk. Het ligt eraan hoe goed je zelf je mond kan schoonhouden en hoe gevoelig je bent voor het ontstaan van tandsteen. Maar twee keer per jaar is gebruikelijk.
Hoe verwijdert de mondhygiënist tandsteen?
Er zijn drie manieren waarop dat kan. Ze zijn alle drie effectief en goed. Welke manier je mondhygiënist gebruikt, mag hij of zij zelf weten. Soms is het een combinatie.
- Haakje
Klinkt misschien een beetje ouderwets: tandsteen verwijderen met een tandartshaakje, maar werkt toch echt goed. Mondhygiënisten hebben verschillende van deze ‘handinstrumenten’, zodat ze altijd een middel kunnen kiezen dat goed bij jouw tanden en kiezen past. Alle plekken kunnen zo goed gereinigd worden, ook onder het tandvlees. Handinstrumenten worden regelmatig geslepen.
- Ultrasoon
Tandsteen kan ook verwijderd worden met ultrasone apparatuur. Het tandsteen wordt zo losgetrild, met een hoge trillingsfrequentie en koelwater. Ook hierbij zijn verschillende opzettips beschikbaar.
- Airflow
Sinds enkele jaren is er nog een apparaat beschikbaar voor mondhygiënisten, om tandplak, aanslag en beginnend tandsteen te verwijderen: de Airflow. Dit apparaat maakt gebruik van zogenaamde ‘Guided Biofilm Therapy’, waarbij de biofilm (plak) met luchtdruk, water en speciaal poeder verwijderd wordt. Voordeel is dat dit prettige methode is en er geen schade aan de tanden wordt aangebracht. Nadeel is dat dit apparaat geen hard tandsteen kan verwijderen.
Wat is polijsten?
Vaak worden je tanden en kiezen na het reinigen– met welke van de drie voorgaande methodes dan ook – gepolijst. Dat wordt gedaan om de laatste aanslag te verwijderen en de tanden en kiezen zo glad mogelijk te maken. Op gladde tanden en kiezen groeit tandplak namelijk minder snel weer aan. Polijsten wordt gedaan met een speciaal handstuk en polijstpasta. Die pasta is wat korreliger dan gewone tandpasta, om een schurend effect te hebben.
Welke manier van gebitsreiniging is het meest effectief?
Alle drie de manieren – handmatig met een haakje, met een ultrasoon apparaat of met de Airflow – zijn even effectief. Er is vrijwel geen verschil. Ultrasone apparaten en de Airflow worden door mondhygiënisten zelf vaak als prettig ervaren, omdat deze snel werken en minder vermoeiend zijn dan handmatig reinigen. Krabben met een haakje vraagt best veel van de handen.
Ook zorgen ultrasone apparaten en de Airflow voor gladdere tanden, zodat er minder snel tandplak aangroeit, vergeleken met het haakje. De Airfow is minder geschikt voor het verwijderen van erg hard tandsteen. Dat kan het best met een ultrasoon apparaat verwijderd worden. Nadeel van de Airflow is ook dat deze erg spettert.
De Airflow en ultrasone apparatuur zijn dan weer het veiligst voor de tanden en kiezen. Met een haakje kan het gebeuren dat de mondhygiënist wat van het glazuur krabt. Dat heb je natuurlijk liever niet: je wilt al het weefsel van je tanden en kiezen zo veel mogelijk behouden.
Welke manier van gebitsreiniging is het prettigst?
Dat is erg persoonlijk. De meeste mensen ervaren gebitsreiniging met ultrasone apparatuur als prettiger dan gebitsreiniging met een haakje.1 De meerderheid van de patiënten in dit onderzoek uit 2003 vonden dat ultrasoon reinigen meer effect had, een minder vervelend geluid, een schoner gevoel, minder pijn en minder troep gaf dan reinigen met handapparatuur.
Patiënten met gevoelig of ontstoken tandvlees kunnen tandsteen verwijderen met ultrasone apparaten echter heel onaangenaam vinden. Dat komt vooral door het gebruikte water. Dat is soms wat koud, of kan vervelend zijn als je blootliggende tandhalzen hebt. Dan kan een haakje fijner aanvoelen. Maar andere mensen vinden zo’n schrapend haakje juist weer een heel vervelend gevoel. Hoe patiënten de Airflow ervaren ten opzichte van ultrasoon en handmatig reinigen, is nog niet uitgebreid onderzocht. Uit een klein onderzoek bleek wel dat patiënten de Airflow als minder onaangenaam ervaarden dan reiniging met ultrasoon.2 Het is dus een kwestie van ervaren wat voor jou het best werkt.
Bronnen en literatuur:
- Croft LK, Nunn ME, Crawford LC, Holbrook TE, McGuire MK, Kerger MM, Zacek GA. Patient preference for ultrasonic or hand instruments in periodontal maintenance. Int J Periodontics Restorative Dent. 2003 Dec;23(6):567-73.
- Wennström JL, Dahlén G, Ramberg P. Subgingival debridement of periodontal pockets by air polishing in comparison to ultrasonic instrumentation during maintenance therapy. J Clin Peridontol 2011; 38: 820–827.