Tandenknarsen in je slaap
Last van tandenknarsen terwijl je slaapt en heb je hier flink last van? In dit artikel lees je de oorzaken van slaapbruxisme en wat je ertegen kunt doen
Gebitsziekten als cariës (gaatjes) en tandvleesontstekingen zijn door toegenomen mondhygiëne teruggedrongen, maar nu is bruxisme in opkomst. Dit is de overkoepelende medische term voor tandenknarsen en kaakklemmen.
Tandenknarsen doe je vrijwel altijd ‘s nachts tijdens je slaap, terwijl je je kaken op elkaar klemmen ook overdag in wakkere toestand kunt doen.
Bij tandenknarsen schuif je je boven- en onderkaak zo hard over elkaar dat je tanden een schurend of knarsend geluid voortbrengen. Omdat je het in je slaap doet, wordt tandenknarsen ook wel slaapbruxisme genoemd. Overigens kun je in je slaap momenten van tandenknarsen afwisselen met perioden waarin je je kaken op elkaar klemt. Dan bijt je hard op je tanden en kiezen zonder je kaken heen en weer te schuiven.
Tandenknarsen tijdens de slaap kan, zonder dat je ervan wakker wordt, gepaard gaan met een enorme druk. De kracht die je tandenknarsend op je gebit kunt uitoefenen wordt vergeleken met 125 kilo. Deze kracht is voldoende om noten te kraken en het is bijna onvoorstelbaar dat je daar zelf doorheen slaapt.
Bruxisme komt naar schatting voor bij ongeveer 10 tot 20% van de bevolking en dat zijn zowel kinderen als volwassenen. Meestal is een periode waarin je tandenknarst tijdelijk, maar als het langer aan blijft houden kan het vervelende complicaties geven.
De gevolgen van tandenknarsen tijdens slapen
Door de kracht die tijdens het tandenknarsen uitgeoefend wordt op je gebit heeft het een schadelijke invloed. Het tandglazuur kan ervan slijten, wat de tanden en kiezen gevoelig maakt en vatbaarder voor gaatjes. Vanwege de enorme kracht kunnen tanden zelfs breken of barsten.
Door de overbelasting door het geschuif en geknars kan het steunweefsel van de tanden worden overbelast en als dit vaak gebeurt kunnen de tanden losraken. Behalve problemen aan het gebit kan tandenknarsen diverse andere vervelende klachten geven.
Andere gevolgen van tandenknarsen:
- spanning en spierpijn in de kaakspieren
- pijn in de kaakgewrichten
- nek- en schouderklachten
- hoofdpijn
- vermoeidheid
- verdere verslechtering van de nachtrust
Hoe kom je erachter dat je ‘s nachts tandenknarst?
Vaak is het je partner die opmerkt dat je in je slaap irritante geluiden maakt en je erop wijst dat je aan het tandenknarsen bent. Slaap je alleen, dan kun je het merken als je gebit gevoeliger wordt of doordat je pijnklachten krijgt door een overbelasting van de kauw- en nekspieren.
Een tandarts kan ook signaleren dat je tandenknarst, als er sprake is van een overmatige slijtage aan je gebit. Officieel wordt de diagnose bruxisme alleen gesteld na een speciaal slaaponderzoek.
Wat is de oorzaak van knarsetanden in de nacht?
Vroeger dacht men dat de vorm van het gebit en manier waarop de tanden en kiezen elkaar raakten de oorzaak was van bruxisme. Maar volgens de huidige inzichten is het vooral een kwestie van het centraal zenuwstelsel. Stress en spanningen blijken van doorslaggevende invloed. Tandenknarsen komt daarom vaker voor bij mensen die agressief, angstig, overactief of gespannen zijn.
De mogelijke oorzaken van tandenknarsen kunnen alleen of in combinatie voorkomen:
- Een slaapstoornis
- Erfelijke factoren
- Stress en spanningen
- Roken, veelvuldig alcoholgebruik en stimulerende drugs (XTC, cocaïne en amfetamine)
- Het gebruik van veel cafeïne (koffie, cola en energiedrankjes)
- Medicijnen als antidepressiva en middelen tegen ADHD en narcolepsie
- Een ziekte van het centraal zenuwstelsel
- Onverwerkte geestelijke trauma’s
Kun je iets doen tegen tandenknarsen?
Om te beginnen zul je moeten erkennen dat je tandenknarst en vervolgens kun je maatregelen nemen op verschillende gebieden:
- De schade aan je gebit herstellen, bijvoorbeeld de slijtage van tanden en kiezen, en toekomstige schade voorkomen
- Het ontspannen van de kaakspieren en -gewrichten door middel van oefeningen en massages
- Het oplossen van de oorzaak of oorzaken waarom je tandenknarst
Je kunt daarbij met soorten hulpverleners te maken krijgen, zoals de tandarts, de fysiotherapeut en de psycholoog.
1. Tandarts
Gezien de impact die het tandenknarsen heeft op je gebit, ligt het voor de hand je tandarts een bezoekje te brengen. Hij of zij kan je verder informeren over wat je kunt doen tegen het tandenknarsen.
Een splint of opbeetplaat
Om schade aan het gebit te voorkomen kan eventueel een splint of opbeetplaat op maat gemaakt worden. Deze hoefijzervormige plaat van kunsthars draag je ’s nachts over je bovengebit. De gladde onderzijde zorgt ervoor dat je bovengebit geen contact meer maakt met je ondergebit.
In tegenstelling tot wat men vroeger dacht, verhelpt een splint het tandenknarsen niet. Maar het beschermt je gebit en voorkomt daarmee verdere schade en slijtage.
Een splint wordt speciaal op maat gemaakt. Je tandarts maakt een afdruk van je gebit, waar een tandtechnicus de splint van maakt. Dit kost meestal rond de € 300. Een andere mogelijkheid om je gebit te beschermen is een voorgevormd anti-knarsbitje, dat je zelf verder op maat kunt maken. Zo’n anti-knarsbitje kost slechts een paar tientjes en is ook in staat om verdere schade aan je gebit te voorkomen.
Botox behandeling
Botox injecties zijn een vrij nieuwe behandeling tegen tandenknarsen, die behalve de schade aan je gebit ook de eventuele overbelasting of spierpijn van je kauwspieren tegengaat. Botox verslapt de kaakspieren, die daardoor minder kracht kunnen uitoefenen. Het tandenknarsen kan daarmee verminderen of helemaal stoppen, zodat ook de andere klachten verminderen of verdwijnen. De totale duur van een botox behandeling is afhankelijk van de de ernst van de klachten. De prijs varieert al naar gelang het aantal behandelingen dat nodig is en de hoeveelheid benodigde botox.
Tandarts-gnatoloog
Als het tandenknarsen heel hardnekkig is en de klachten dientengevolge ernstig, kun je doorverwezen worden naar een tandarts-gnatholoog. Dit specialisme richt zich op de behandeling van pijn en problemen bij het kauwen. Het gaat dan bijvoorbeeld over pijn in de kaakgewrichten en de kauwspieren, kaakgewrichten die klikken, kraken of beperkt bewegen, tandenknarsen en kaakklemmen. Het voordeel van een tandarts-gnatoloog is, dat deze niet alleen helpt met de kaak- en kauwproblemen, maar ingeval van tandenknarsen ook de tandheelkundige schade die je hebt opgelopen kan herstellen.
Schade aan het gebit herstellen
De tandarts kan de ontstane schade aan de tanden en kiezen gaan herstellen zodra het gebit is beschermd tegen verdere schade. Bijvoorbeeld slijtplekken kunnen hersteld worden en de voortanden kunnen weer hun oorspronkelijke vorm krijgen met behulp van witte vullingen.
2. Fysiotherapeut
Voor verlichting van de klachten aan de kauwspieren en het kaakgewricht als gevolg van tandenknarsen kun je ook terecht bij een fysiotherapeut. Behalve massage kan deze je specifieke ontspanningsoefeningen voor de kaken aanraden. Als je deze oefeningen vlak voor het slapen doet, ga je beter ontspannen naar bed.
Je kunt ook jezelf masseren om de kaakspieren te ontspannen. Zet daarvoor je vingertoppen bij je kaakgewricht (vlakbij je oren) op je wangen en draai ze zachtjes rond. Ook dit kun je voor het slapen gaan doen om de kaken zo veel mogelijk te ontspannen.
Ontspanning
Oefeningen en massages gericht op de kaken en kaakspieren helpen je om je bewust te maken dat er spanning is en te leren ontspannen. Dit helpt mee om het tandenknarsen te verminderen of misschien helemaal te verhelpen. Omdat ontspanning bij bruxisme zo essentieel is, kun je op zoek gaan naar een geschikte ontspanningsmethode als mindfulness of yoga. Daarmee breng je structureel meer ontspanning in je leven, wat goed is tegen het tandenknarsen maar ook voor je algehele gezondheid en welzijn.
3. Oplossen van achterliggende oorzaken
Als je het tandenknarsen echt wilt oplossen is het, naast de maatregelen op fysiek gebied zoals gebitsbescherming en aandacht voor ontspanning van de kaken, nodig om de geestelijke achtergrond van het tandenknarsen te achterhalen en op te lossen.
Stoppen met stimulerende substanties
Allereerst moet je de leefstijl-gerelateerde factoren elimineren, zoals overmatige consumptie van cafeïne (koffie, cola en energiedrankjes), alcohol en drugs. Roken is een tandenknars-bevorderende factor, bruxisme wordt maar liefst 2 keer zo vaak geconstateerd bij rokers dan bij niet-rokers.
Stress en spanningen
Naast het afzweren van deze stimulerende middelen is stress een belangrijke achterliggende factor bij tandenknarsen. Tegenwoordig wordt stress als normaal ervaren, maar ons systeem en lichaam zijn er niet op berekend, hetgeen leidt tot stress-gerelateerde klachten als tandenknarsen. Teveel stress levert niet alleen bruxisme op met schade aan je gebit tot gevolg, maar heeft effect op je algehele gezondheid. Een anti-knarsbitje behoedt je weliswaar voor schade aan je gebit, maar neemt de stress niet weg.
Het is dus goed om na te gaan of je wel gezond eet, voldoende beweegt en genoeg slaapt. Probeer eventuele stressfactoren in je leven te onderkennen, of ze nu te maken hebben met je werk, je relatie of je gezin. Wees eerlijk naar jezelf en kijk of er in enig aspect van je leven iets moet veranderen om minder stress te ervaren.
Het verminderen van stress-verhogende factoren in je leven, het leren omgaan met stress en ontspanningsoefeningen kunnen meehelpen om het tandenknarsen te verminderen.
Nachtrust
Tandenknarsen wordt in verband gebracht met een slechte nachtrust. Niet goed of onvoldoende slapen heeft echter veel meer gevolgen voor je gezondheid dan alleen het tandenknarsen. Te weinig slapen en onvoldoende uitgerust zijn zorgt voor een hogere kans op hart- en vaatziekten en kan leiden tot overgewicht. Dat zorgt op zijn beurt weer voor andere aandoeningen zoals diabetes type 2 en toename van fysieke stress. Als je tandenknarst, zorg dan voor voldoende slaap en besteed aandacht aan de kwaliteit van je slaap.
Psycholoog
Als je zelf niet lukt, kan een psycholoog je helpen bij het doorbreken van ongewenste gedragspatronen. Als de spanningen worden veroorzaakt door een geestelijk trauma, kan de psycholoog uiteraard ook helpen om dit te verwerken. Indien nodig kan een psycholoog je helpen om te leren ontspannen en tips geven om je nachtrust te verbeteren. Behalve je gebit en je kaken, komt dit uiteindelijk ook je algehele gezondheid en welzijn ten goede.
Tot slot
Tandenknarsen is niet zomaar een op zichzelf staand gebitsprobleem. Eigenlijk is bruxisme een symptoom dat aangeeft dat er teveel spanning in je lijf zit. Het is belangrijk om dit probleem te onderkennen en de bronnen van stress en spanningen aan te pakken.
Terwijl je daar actief en serieus mee bezig bent, eventueel met één of meerdere hulpverleners, zul je ondertussen je gebit willen beschermen tegen verdere schade door het tandenknarsen. Tot voor kort was je daarvoor aangewezen op een kostbare splint van de tandarts, maar tegenwoordig zijn er tal van anti-knarsbitjes te koop. Deze zijn al voorgevormd en kun je vaak zelf verder aanpassen aan de vorm van je gebit.
Anti-knarsbitjes kosten gewoonlijk maar een paar tientjes en zijn net als een splint van de tandarts in staat om gebitsschade door tandenknarsen te voorkomen. Het is daarbij natuurlijk wel van belang dat het bitje sterk en comfortabel is. Om je te helpen bij je keuze voor een geschikt anti-knarsbitje hebben we een Top 10 “beste bitjes tegen tandenknarsen” opgesteld. Die kun je hier lezen.
