Tandenknarsen (Bruxisme) Oorzaken en Tips

Tandenknarsen; dit moet je weten

Nu cariës (gaatjes) en tandvleesontstekingen door toegenomen mondhygiëne steeds verder worden teruggedrongen, is bruxisme als gebitsziekte in opkomst. Bruxisme is de overkoepelende medische term voor zowel tandenknarsen als kaakklemmen.

• Tandenknarsen gebeurt meestal ‘s nachts tijdens de slaap, waarbij de boven- en onderkaak zo hard over elkaar heen geschoven worden dat de tanden een schurend, knarsend geluid voortbrengen. Dit wordt ook wel slaapbruxisme genoemd.
• Bij waakbruxisme of kaakklemmen wordt er hard gebeten op de tanden, zonder heen en weer te schuiven. Het klemmen van de kaken kan in je slaap voorkomen, al dan niet afgewisseld met tandenknarsen, maar kaakklemmen kun je ook overdag doen. Hoewel je dan wakker bent, ben je je meestal niet bewust dat het doet.

Met name het tandenknarsen tijdens de slaap kan, zonder dat je het merkt of wakker wordt, met een enorme druk gepaard gaan. De druk die je op je gebit kan uitoefenen wordt wel vergeleken met 125 kilo kracht, voldoende om noten te kraken. Het is bijna onvoorstelbaar dat je daar zelf doorheen slaapt.

Bruxisme komt voor bij ongeveer 10 tot 20% van de bevolking. Het kan iedereen overkomen, zowel bij kinderen als volwassenen. Meestal is het slechts tijdelijk, maar als het knarsen of klemmen langer aan blijft houden kan het tal van complicaties opleveren.

Grote nadelen van bruxisme

Zowel tandenknarsen als kaakklemmen heeft, door de kracht die uitgeoefend wordt, een schadelijke invloed op het gebit. Zo kan door tandenknarsen het glazuur van de tanden afslijten, wat ze gevoelig maakt en vatbaarder voor gaatjes. Behalve slijtage van het glazuur kunnen tanden zelfs breken of barsten.

Door de overbelasting kan het steunweefsel van de tanden worden aangetast en dit kan zulke vormen aannemen dat de tanden los gaan zitten.

Ook bij kaakklemmen kan de druk op de tanden zo groot zijn, dat er stukken glazuur van de tanden afspringen. Tanden en kiezen kunnen onder invloed van zoveel geweld gevoelig of zelfs pijnlijk worden. Afgezien van problemen aan het gebit, kunnen tandenknarsen en kaakklemmen andere vervelende complicaties geven.

Mogelijke gevolgen van bruxisme:

• Gespannen of pijnlijke kaakgewrichten en -spieren
• Nek- en schouderklachten
• Hoofdpijn
• Vermoeidheid
• Slechte nachtrust

Hoe kom je erachter dat je tandenknarst of klemt?

Bij tandenknarsen is het vaak de partner die opmerkt dat je in je slaap irritante geluiden maakt. Als je alleen slaapt kun je het merken als je tanden en kiezen gevoeliger worden of doordat je pijnklachten krijgt door overbelasting van de kauw- en nekspieren.

Omdat kaakklemmen in wakende toestand gebeurt kun je dat zelf opmerken en je bewust worden dat je je kaken met geweld dicht klemt. Ook hierbij kunnen op de langere duur pijnklachten ontstaan aan het gebit en aan de kauw- en nekspieren.

Soms signaleert je tandarts dat je tandenknarst of je kaken klemt, door een overmatige slijtage aan je gebit. Officieel is de diagnose bruxisme alleen te stellen door middel van een speciaal slaaponderzoek.

Wat is de oorzaak van tandenknarsen en kaakklemmen?

Vroeger ging men ervan uit dat de vorm van het gebit en manier waarop tanden en kiezen op elkaar passen de oorzaak was van bruxisme. Volgens de huidige inzichten is het vooral een kwestie van het centraal zenuwstelsel en blijkt stress, in welke vorm dan ook, van doorslaggevende invloed. Tandenknarsen komt daarom vaker voor bij mensen die gespannen, agressief, overactief of angstig zijn en als reactie daarop hun tanden en kiezen op elkaar drukken.

De aanleiding van tandenknarsen of kaakklemmen kan één van de volgende factoren zijn, maar vaak is het een combinatie van:

• Slaapstoornissen
• Erfelijke factoren
• Stress en spanningen
• Ongezonde gewoonten als roken, overmatig alcoholgebruik, cocaïne, amfetamine en XTC
• Overmatig gebruik van cafeïne (koffie, cola en energiedrankjes)
• Bepaalde medicijnen als antidepressiva en medicatie tegen ADHD en narcolepsie
• Ziekten van het centraal zenuwstelsel
• Een onverwerkt geestelijk trauma

Lees in dit artikel meer over oorzaken van tandenknarsen

Wat te doen tegen knarsen (bruxisme)?

Hoe kun je tandenknarsen het beste voorkomen en verhelpen? Allereerst zul je moeten erkennen dat je tandenknarst in je slaap of je kaken op elkaar klemt, pas dan kun je ermee aan de slag. Daarbij spelen drie verschillende aspecten:

1. De schade die al ontstaan is verhelpen, bijvoorbeeld slijtage van tanden en kiezen en pijn in gewrichten en spieren
2. Het voorkomen van verdere schade aan het gebit en spieren en gewrichten
3. Het wegnemen van de achterliggende reden waarom je tandenknarst of kaakklemt

Om het geheel aan te pakken, kun je te maken krijgen met drie soorten hulpverleners: de tandarts, de fysiotherapeut en de psycholoog.

1. Maak een knarsbitje op maat

Je kunt echter ook kiezen voor een voorgevormd anti-knarsbitje, dat je zelf kunt aanpassen aan de vorm van je gebit. Deze anti-knarsbitjes kosten gewoonlijk slechts een paar tientjes en zijn ook in staat om verdere schade aan het gebit te voorkomen. In dit artikel hebben we de beste 10 bitjes tegen knarsen op een rijtje gezet.

2. Een bitje aan laten meten bij de tandarts

Je tandarts kan je verder informeren over het knarsen of klemmen. Om verdere schade aan het gebit te voorkomen kan hij of zij voorstellen om een splint, ook wel opbeetplaat genoemd, op maat te maken.

Een splint of opbeetplaat

Dit is een hoefijzervormige plaat van doorzichtige kunsthars van ongeveer 2,5 mm. dikte, die je over het bovengebit draagt. De onderzijde, die contact maakt met het ondergebit is glad.
In geval van tandenknarsen draag je de splint ’s nachts en ingeval van kaakklemmen als je weet dat je gaat klemmen door een stress-rijke periode, zoals een examen. Tijdens het eten, het sporten of tijdens gesprekken kun je de splint uitlaten.

Vroeger, met de gedachte dat de stand van de tanden en kiezen de oorzaak was van bruxisme, dacht men dat de splint het knarsen daadwerkelijk zou verhelpen. Dat blijkt niet het geval te zijn, maar een splint beschermt wel het gebit en kan dus een belangrijke rol spelen bij het voorkomen van verdere schade.

Je tandarts zal uitleggen dat de splint een gewenningsproces kent, waarbij je klachten aan tanden, kiezen en kaakgewricht in de eerste week kunnen verergeren. Als het goed is, kun je na 2 tot 3 maanden een gunstig effect van deze behandeling verwachten.

Een splint moet goed gereinigd worden met speciale reinigingsproducten die de kunsthars niet aantasten, zoals de producten van BlueM die speciaal voor implantaten ontwikkeld zijn. Ook het reinigen van het gebit zelf verdient extra aandacht, omdat de tanden en kiezen ’s nachts of een deel van de dag gedeeltelijk zijn afgedekt. Net als bij een beugel moet je, als je een splint draagt, extra aandacht geven aan het reinigen van de tanden en kiezen en de ruimten ertussen.

Omdat een splint speciaal op maat wordt gemaakt door een tandtechnicus, met behulp van door je tandarts gemaakte afdrukken van je gebit, kost zo’n plaat rond de € 300.

Botox

Een splint of en anti-knarsbitje voorkomen verdere schade aan het gebit, maar voorkomen niet dat je de malende bewegingen met je kaken maakt. Daarom behandelen tandartsen en kaakchirurgen bruxisme tegenwoordig ook wel door middel van botox injecties. Door botox verslappen de kaakspieren, zodat er minder druk kan worden uitgeoefend.

Het tandenknarsen of kaakklemmen kan hierdoor verminderen of zelfs helemaal stoppen, waardoor ook de klachten die ermee gepaard gaan verminderen of verdwijnen.

Ook bij deze behandeling kan het enkele weken duren voordat de klachten verminderen. In het begin zullen de injecties enkele malen herhaald moeten worden, met tussenpozen van een maand of 3 – 4. Daarna kan het worden afgebouwd, maar de totale duur van de behandeling is afhankelijk van de mate waarin geknarst of geklemd wordt en de ernst van de klachten.

De prijs van een botox behandeling varieert al naar gelang de hoeveelheid benodigde botox.

Doorverwijzing naar een tandarts-gnatoloog

Als de klachten heel ernstig zijn, kun je doorverwezen worden naar een tandarts-gnatholoog. Deze is gespecialiseerd in het behandelen van pijn en problemen bij het kauwen, zoals pijnklachten van de kaakgewrichten en de kauwspieren, gekraak en geklik in het kaakgewricht en bewegingsbeperkingen van de kaken. Ook tandenknarsen en kaakklemmen, alsmede de tandheelkundige gevolgen ervan, horen bij dit specialisme.

Schade aan het gebit herstellen

Zodra het gebit is beschermd tegen verdere schade, kan de tandarts de al ontstane schade aan de tanden en kiezen herstellen. Met witte vullingen kunnen slijtplekken hersteld worden en bijvoorbeeld de voortanden weer hun oorspronkelijke vorm krijgen.

2. De fysiotherapeut

Voor verlichting van de klachten aan de kauwspieren en het kaakgewricht kun je terecht bij de fysiotherapeut. Behalve massage kan deze je ook specifieke ontspanningsoefeningen aanraden, die gericht zijn op je kaken en nek. Deze oefeningen kun je vlak voor het slapen doen, zodat je beter ontspannen naar bed gaat.

Massage om het tandenknarsen verminderen kun je ook zelf doen. Zet je vingertoppen bij je kaakgewricht (vlakbij je oren) op je wang en draai ze zachtjes rond. Dit ontspant de kaakspieren.

Deze plaatselijke oefeningen en massages helpen je om je bewust te maken dat er spanning is en deze te leren ontspannen. Uiteindelijk moet dat leiden tot het minder of helemaal niet meer knarsen of klemmen. Omdat ontspanning bij het verhelpen van bruxisme zo essentieel is, kun je ook op zoek gaan naar een ontspanningsmethode als mindfulness en yoga.

3. De psycholoog

Afgezien van de maatregelen op fysiek gebied, gebitsbescherming en eventuele behandeling van spier- en gewrichtsklachten, is het nodig om aan de geestelijke achtergrond van het tandenknarsen of kaakklemmen te werken.

Stimulerende middelen

Als er leefstijl-gerelateerde factoren meespelen, zoals een overmatige consumptie van cafeïne (koffie, cola of energiedrankjes), alcohol of drugs, is het natuurlijk zaak om daar van af te komen. Ook roken is een factor van belang, bij rokers wordt tandenknarsen maar liefst 2 keer zo vaak geconstateerd dan bij niet-rokers.

Stress en spanningen

Zijn deze ongezonde gewoonten niet aan de orde, dan is stress vaak een belangrijke achterliggende factor van bruxisme. Stress wordt tegenwoordig als normaal gezien, maar ons systeem en lichaam zijn er eigenlijk niet op berekend. Stress heeft niet alleen een schadelijk effect op het gebit, maar op je algehele gezondheid en welzijn.

Een bitje in je mond neemt deze oorzaak niet weg. Het is dus goed om kritisch naar je leefstijl te kijken en na te gaan of je gezond eet, genoeg beweegt en voldoende slaapt.

Probeer mogelijke stressfactoren, die te maken kunnen hebben met je werk, maar ook met je relatie of je gezin, te onderkennen. Kijk er kritisch naar en kijk vooral hoe je ze kunt oplossen.

Slechte nachtrust

Niet voor niets wordt tandenknarsen in verband gebracht met een slechte nachtrust, maar niet goed of onvoldoende slapen staat op den duur garant voor veel meer ellende dan alleen tandenknarsen. Het geeft een hogere kans op hart- en vaatziekten en kan leiden tot overgewicht, dat op zijn beurt weer zorgt voor andere aandoeningen zoals diabetes type 2 en een verdere toename van fysieke stress.

Als je last hebt van bruxisme, doe je er goed aan te zorgen voor voldoende slaap en aandacht te besteden aan de kwaliteit van je slaap. Daarnaast kunnen het verminderen van de stress-verhogende factoren in je leven, het leren omgaan met stress en ontspanningsoefeningen meehelpen om het tandenknarsen of kaakklemmen te verminderen.

Als je er zelf niet uitkomt kan een psycholoog helpen bij het doorbreken van gedragspatronen. Dit geldt uiteraard ook als de geestelijke spanningen worden veroorzaakt door een geestelijk trauma. Een psycholoog kan je helpen om het trauma te verwerken, om je te leren ontspannen en kan tips geven om je nachtrust te verbeteren. Behalve je gebit, komt dit uiteindelijk ook je algehele gezondheid ten goede.

Tot slot

Het is duidelijk dat tandenknarsen of kaakklemmen niet zomaar een op zichzelf staand gebitsprobleem is. Als je last hebt van bruxisme is het van het grootste belang om het probleem te onderkennen en zo nodig de bronnen van stress en spanningen aan te pakken.

Ervan uitgaande dat je daar actief en serieus mee bezig bent en zonodig de juiste hulpverlener inschakelt, kun je ervoor kiezen om tegelijkertijd je gebit te beschermen tegen nog meer schade. Voorheen was je dan aangewezen op een kostbare splint van de tandarts, maar tegenwoordig zijn er voorgevormde anti-knarsbitjes te koop, die je zelf verder kunt aanpassen aan de vorm van je gebit.

Deze anti-knarsbitjes kosten meestal een paar tientjes en zijn net als een splint in staat om verdere schade aan het gebit te voorkomen. Het is natuurlijk wel belangrijk dat het bitje niet alleen sterk is, maar ook comfortabel in de mond zit. Om je te helpen bij je keuze voor een anti-knarsbitje hebben we een Top 10 beste bitjes tegen tandenknarsen opgesteld, die je hier kunt vinden.