Als je iemand vraagt hoe het met hem is, wat zegt die gene dan? De meeste mensen zullen zonder na te denken, zeggen dat het goed met hen gaat. Maar is dat wat je wil horen? Soms wel. Soms heb je geen zin in gedoe en wil je een standaard antwoord. Je hebt het dan puur uit beleefdheid gevraagd. Soms wil je wel echt een eerlijk antwoord. Eigenlijk wil ik altijd een eerlijk antwoord.
Dag dagcrème
Laatst was ik bij de schoonheidsspecialist. Ze vroeg me alweer of ik dagcrème gebruikte en welke dan. Elke keer proberen ze me weer iets aan te smeren, letterlijk en figuurlijk. De waarheid is dat ik helemaal niet in crème geloof. Ik denk niet dat ze werken. Bovendien vind ik dat ik geen crème nodig heb. Ik accepteer mijn huid en gezicht zoals het is. Ik vind het goed zo en ik heb er ook geen problemen mee dat ik de rimpels krijg die bij mijn leeftijd horen. Ik vind het ook niet prettig om iets op mijn gezicht te smeren. En toch hoor ik mezelf zeggen dat mijn potje net op is en hoe heerlijk ik het vind om met al die meuk op mijn gezicht te hebben.
Ik ben niks beter
Waarom doen we dat toch? Hoeveel nut heeft het om te liegen over je wensen en over je gedrag? Voor je het weet heb je een dure pot crème gekocht waar je totaal niks mee doet. En nog een…en nog een. Super zonde. Ik heb ook regelmatig patiënten die vier afspraken van een uur maken en vervolgens niet komen opdagen. Ze knikken overal ja en amen op maar ondertussen menen ze er geen barst van. Ik kan er kwaad om worden want ik had deze spaarzame plekken in mijn agenda dan liever iemand anders bewaard. Maar ja, dan denk ik weer aan mezelf bij de schoonheidsspecialist. Ik ben geen haar beter!
Sociaal wenselijke antwoorden
Zeker binnen bepaalde culturen is het onbeleefd om echt heel eerlijk te zijn. Om gewoon ‘nee’ te zeggen als iemand met een witte jas je wat vraagt. Vaak komt er dan na de ‘ja’ geen specifieke reden. De ‘ja’ komt eigenlijk iets te snel, al halverwege mijn zin. Er komen ook geen vragen terug. Het zijn dan echt sociaal wenselijke antwoorden. Het zijn antwoorden waar ik eigenlijk helemaal niks mee kan. Ik zou het juist heel beleefd vinden als iemand wel eerlijk is. Het is aan mij de taak om een omgeving te scheppen waarin iemand durft eerlijk te zijn. Pas als iemand eerlijk is in zijn wensen en gedrag kan ik diegene goed helpen. Want dat is eigenlijk het enige wat ik als mondzorgverlener wil; iemand helpen.
De betere vraag
Zo vraag ik allang niet meer hoe vaak er per dag wordt gepoetst. Ik vraag: “Hoe vaak poets je je tanden ongeveer?” Ik vraag ook niet: “Je poetst toch wel elektrisch zeker?”, maar vraag ik: “Waarmee poets je je tanden?” Een goede vraag stuurt je dus niet een bepaalde richting op. Als je een mondzorgverlener betrapt op een sturende vraag, help je hem om hem hierop te attenderen. Zo vroeg een patiënt aan mij of ik wilde weten hoe het met hem ging in het algemeen of hoe hij zich op dit moment voelde. Dat bracht mij een geweldig inzicht. Tegenwoordig vraag ik hoe iemand zich vandaag voelt.
Wat is je reden?
Als jij je me vertelt dat je eigenlijk nog steeds die tandenstokers niet gebruikt die ik al twee keer heb aangeraden dan krab ik me achter mijn oren. Ik denk dan niet dat jij maar een smeerkees bent maar vraag ik me af wat daar de reden van is. Op het moment dat jij denkt dat je een smeerkees bent omdat je geen tandenstokers gebruikt, laat je wel uit je hoofd om eerlijk te zijn. Achter het gedrag van geen tandenstokers gebruiken kan van alles zitten. Het kan zijn dat je je nog niet bewust bent van de noodzaak, het kan zijn dat het je niet lukt, het kan zijn dat je het niet prettig vindt, het kan zijn dat je niet weet waar je ze moet kopen of je weet niet wanneer je ze zou moeten gebruiken. Pas als ik de reden weet, kan ik je verder helpen. Dus ik oordeel niet. Ik zal mijn man vanavond echt niet vertellen dat er iemand was die geen stokers gebruikt. Dat is gewoon niet interessant. Daar hou ik me niet mee bezig en andere mondzorgverleners ook niet.
Het is niet jouw schuld
Het is eerder andersom. Als iemand geen tandenstokers gebruikt terwijl ik dat heb geadviseerd dan bedenk ik mij hoe ik heb gefaald. Hoe komt het dat ik jou niet aan het tandenstokeren heb gekregen? Het is mijn verantwoordelijkheid dus ik word zelfkritisch. Ik zie het als een uitdaging.
Het is okay…
En heel soms…wil iemand gewoon echt niet tandenstokeren omdat diegene het helemaal prima vind om ontstoken tandvlees te hebben, daarmee risico te lopen op gebitsverlies, lichamelijke ziektes en hoge kosten. Daar heb ik het maar mee te doen. Daar zal ik mee moeten leven. Ik zal dan ophouden met mijn motivatiepraatjes en instructies. Dat scheelt een hoop energie in niks steken. Dus ben je voortaan eerlijk?
