“Ragers passen bij mij niet. Mijn tanden staan heel strak op elkaar.”, zei ze. De vorige keer is ze bij een student Mondzorgkunde geweest. In het dossier staat genoteerd dat mevrouw veel tandvleesbloeding had. Het zou dus flink ontstoken zijn. Ze had het allerkleinste ragertje meegeven. “Ja, alleen die allerkleinste past wel. Die waren alleen op en ik kon ze niet vinden in de winkel. Dus heb ik een maatje groter geprobeerd, maar dat ging niet.”
Verrassing
Ik zei dat het fijn vond dat er in elk geval iets gevonden was dat paste. We waren allebei nieuwsgierig of de tandvleesontsteking nu echt minder was of zelfs helemaal verholpen. Ik bracht haar naar achteren en ze deed haar mond open. Eigenlijk zag ik het meteen al. Ik pakte een handspiegel en gaf haar deze. Ook pakte ik een rager. Een hele dikke.
Nog voor ze kon protesteren haalde ik deze dikke rager tussen haar kiezen door. Haar ogen werden even groter. “Hoe…?”, vroeg ze en keek me niet begrijpend aan. Ik kon het niet helpen, ik moest toch wel een beetje lachen. “Jaaaah, dat is de grote truc van de mondhygiënist.”, knipoogde ik.
De belangrijke puntjes op de I
Heel veel mensen denken dat er haast niks tussen hun tanden past. Negen van de tien patiënten gebruiken te kleine hulpmiddelen tussen hun tanden. Als ze al iets gebruiken…En ja, ik ben blij dat als ze iets gebruiken, dat ze überhaupt iets gebruiken. Als je het dagelijks gebruikt, sta ik al helemaal te juichen. Maar die kleine puntjes op de I maken soms wel een hele wereld van verschil. Het kan het verschil zijn tussen een gigantisch behandelplan en een half jaarlijkse onderhoudsbeurt.
Wat doet een rager?
Met ragertjes haal je dagelijks tandplak weg. Tandplak bestaat uit bacteriën. Bacteriën verschuiven in samenstelling na een tijdje en worden daarmee steeds agressiever voor het tandvlees. Dat gebeurt al na 24 uur en zo ontstaat er dus heel snel al een oppervlakkige tandvleesontsteking. Niet alleen zijn deze bacteriën belangrijk bij tandvleesontsteking maar ook bij het vormen van gaatjes. De tandenborstel komt helaas niet voldoende tussen de tanden en al helemaal niet tussen de grote kiezen. Het oppervlak tussen de kiezen is namelijk best groot. Zo’n halve centimeter.
Zwelling
Het lichaam komt in opstand tegen de bacteriën. Ons immuunsysteem zendt daarom extra bloed naar het gebied. De bloedvaatjes in het tandvlees nemen in aantal toe en raken opgepompt. Hierdoor bloedt het tandvlees bij aanraking en is het tandvlees bovendien opgezwollen geraakt. Deze zwelling maakt het reinigen tussen het tandvlees extra moeilijk.
Door de zwelling wordt de ruimte tussen het tand en tandvlees vaak dieper dan 3mm. Daarbinnen in is het een walhalla voor bacteriën. Zeker voor bacteriën die niet tegen zuurstof kunnen. Het is lekker vochtig en warm. De tandenborstel komt hier al helemaal niet meer bij. En dat kleine ragertje…ook niet…!
Waarom past die rager niet?
Op het moment dat je een te kleine rager gebruikt, blijft de ontsteking gewoon in stand. Je maakt dan namelijk niet de ruimte schoon waar het nu net omgaat. Namelijk een beetje onder het tandvlees. Maar je zal wel gek zijn om een dikkere rager te gebruiken want als dat tandvlees opgezwollen is, is het niet prettig om daar met een rager overheen te schuren. Bovendien heb je het idee dat het niet past, want het tandvlees houdt de rager enigszins tegen. Je voelt weerstand.
Belang van een passende rager
Maar juist een dikke rager duwt dat verdikte tandvlees wat opzij. Tandvlees is geen beton dus je kunt met die rager het tandvlees iets naar boven – respectievelijk naar beneden – duwen. Op die manier kom je precies waar je wezen moet. Namelijk op die broedplaats van de bacteriën.
Tussenstap
Toch vinden heel veel mensen het spannend om dit te doen. Het kan gevoelig zijn, het begint enorm te bloeden en dat druist tegen je natuur. Beschadig je zo niet juist iets? Daarom kan het zijn dat een mondhygiënist een tussenstap voor je verzint. Bijvoorbeeld door de ragermaat langzaam op te voeren of door eerst rubberen ragers (zoals een softpick of easypick) te gebruiken.
Verwijzing
Een andere mogelijkheid is om heel snel van de zwelling af te komen. In sommige gevallen moet dat echt bijvoorbeeld als het kaakbot verloren is gegaan en de zwelling in het geheel de mondhygiëne belemmerd. Mogelijk is er dan ook iets anders aan de hand. Een acute algehele zwelling van het tandvlees terwijl de mondhygiëne best prima was, kan bijvoorbeeld duiden op leukemie. Ook kan het te maken hebben met bepaalde medicatie. In dat geval moet er uiteraard verwezen worden naar de huisarts. Ook emotionele gebeurtenissen, stressvolle situaties, hormonen en beugels kunnen het tandvlees flink laten zwellen. Dus het is altijd heel nuttig om even verder te kijken dan alleen naar de bacteriën om de echte oorzaak goed aan te pakken.
Spoelmiddel
In ‘normale gevallen’ kan er bekeken worden of het wijs is om een spoelmiddel in te zetten. Spoelmiddelen met chloorhexidine of waterstofperoxide of beide kunnen tijdelijk een goede vervanger zijn van tandenpoetsen en rageren. Het kent echter wel bijwerkingen en risico’s dus het is zaak om hier niet te snel naar te grijpen. Doe dit dus nooit op eigen initiatief maar overleg dit met je behandelaar. Je kunt dit dan gebruiken totdat het rageren weer uitgevoerd kan worden.
Antibiotica
Een andere optie is om antibiotica in te zetten. Binnen de parodontologie (tandvleesleer, eenvoudig gezegd) wordt er steeds minder vaak geadviseerd om antibiotica voor te schrijven. Het is ontzettend vaak absoluut niet nodig. Maar als de zwelling maar aan blijft dan kan het in sommige gevallen nuttig zijn om het toch in te zetten. Meestal gebeurt dit aan de hand van een kweektest en in overleg met een microbioloog.
Preventie: wees zwelling voor
Het allerbeste is natuurlijk om zo’n zwelling voor te zijn en om je al vroeg aan te wennen om dagelijks tussen je tanden te reinigen. Als er nog niks aan de hand is dan kan een eenvoudige houten tandenstoker ook prima werken. Ook hierbij geldt; overleg met je behandelaar en vraag om een goede instructie.
