Kokhalzen bij mondverzorging
Een niet zo’n smakelijk onderwerp. Toch is het voor veel patiënten een probleem. Bijvoorbeeld voor ouders die hun kinderen poetsen, voor sommige volwassenen die in de behandelstoel liggen en voor mensen met een kunstgebit. Zelf heb ik ook regelmatig mensen in de stoel die aangeven thuis niet goed achterin te kunnen poetsen. Wat te doen ?
Kinderen
Kinderen moeten regelmatig naar de mondhygiënist of preventieassistent om goed te leren poetsen. Niet alleen zijzelf maar ook hun ouders/verzorgers. Kinderen tot 10 jaar hebben de fijne motoriek nog niet voldoende ontwikkeld om het geheel zelf te kunnen. Met name in de onderkaak aan de binnenkant van de kiezen is het heel moeilijk. Het is zaak dat de ouders/verzorgers hier goed napoetsen.
Helaas vinden kinderen dat regelmatig niet prettig. Het maffe is dat als ik met ze bezig ben er niks aan de hand is. Als ik hun ouder op mijn stoel laat plaatsnemen, zie ik met regelmaat ineens onweer op het kleine gezichtje. Als donderslag bij heldere hemel. Ouders/verzorgers willen graag weten wat mijn truc toch is. Heel eerlijk…ik weet het niet precies…ik denk dat het toch een stukje handigheid is en daarnaast een stukje communicatie. Ik doe een poging om tips te geven:
Tips
De tong heeft soms een hele eigen wil en de ouder/verzorger schrikt daarvan terug. Als je duidelijk bent in je bewegingen en je niet van je stuk laat brengen dan geeft die tong wel een keertje toe. Duidelijk betekent niet dat je er maar erop los moet rossen.
Goed poetsen betekent niet hard poetsen. Duidelijk betekent dat je zelfverzekerd aan de slag gaat en aankondigt wat je doet. Bijvoorbeeld: “Hier ga ik nog 10 keer heen en weer…1 ..2…”
Laat op tijd je kind even slikken. Wees onrust voor. Geef goed aan wat je wenst van je kind; in welke pose het hoofd moet. Bijvoorbeeld door te zeggen: “Kijk eens achterover naar de plant”, en doe dit ook voor met je hoofd. Door met je vingers tegen de rand van de boventanden te duwen, snapt je kind als snel wat je wilt. Ook opzij draaien van het hoofd kan je helpen om meer zicht te krijgen waardoor je ook beter op de plek kunt poetsen waar je wilt poetsen. Helpt je kind er ook aan herinneren om door de neus adem te halen zodat de keel niet opengaat. Op dat moment zou het kind zich namelijk kunnen verslikken.
Kom nooit met de tandenborstel tegen het ‘zachte gehemelte’ aan en zeker niet in de buurt van de huig. Dit stuk zit achter het harde gehemelte. Ook achter op de tong is verboden gebied. Opzij van de tong kan meestal wel.
Soms helpt het als kinderen neuriën tijdens het poetsen. Het is een afleiding maar ook doet de tong dan even iets anders waardoor je misschien net wat meer plek hebt.
Het belangrijkste van alles is dat je goed gedrag beloond met een compliment.
Volwassenen in de stoel
Ook hierbij geldt dat de meeste kokhalzers bij mij er niet zo heel erg veel last van hebben. Ik denk dat het een voorwaarde is dat iemand zich prettig bij een behandelaar voelt. Op je gemak dus. Ook besteed ik vrij veel tijd aan de hoofdsteun. Deze moet goed bij de oren en de nek liggen zodat iemand zijn spieren kan loslaten of juist aanspannen.
Ik kies er vaak voor om met de handinstrumenten te beginnen zodat er weer even gewend kan worden. Als ik met een apparaat met water aan de gang ga, bied ik mensen aan om zelf een zuigertje erbij te pakken. Dat werkt niet altijd want zij zien immers niet zelf waar het water naar toe gaat. Ik laat hen tussendoor dan de lippen om de afzuiger sluiten zodat alles erin verdwijnt. Ook hierbij laat ik het hoofd naar opzij hangen zodat er water niet zo ver in de keel kan lopen maar meer de wang in.
Sommige collega’s laten mensen een snufje zout op de tongpunt leggen. Ik heb het nog nooit geprobeerd, maar het schijnt te werken.
Oefenen
Het kan helpen om thuis te oefenen. Bijvoorbeeld met een theelepeltje en deze stap voor stap iets verder in de mond laten kietelen. Gaat dit goed, dan met een gewone lepel. Die doe je eerst zelf en daarna kan je een familielid vragen om hetzelfde te doen. Begin weer op een plek waar je het niet erg vindt.
Hoe komt het ?
Het kan iets motorisch zijn. Het kan ook zijn dat het harde gehemelte relatief kort is. Helaas zijn bepaalde trauma’s ook vaak een probleem. Iemand die met seksueel misbruik te maken heeft gehad, wil gewoon niks in de buurt van zijn keel. Ook andere stressvolle zaken kunnen plotseling kokhalzen veroorzaken. Bijvoorbeeld het overlijden van een dierbare of iets wat je opgedrongen wordt. Ook heb ik het meegemaakt dat wisselen van tandpasta een trigger was. Roken en alcohol zijn ook bekende opwekkers. Een kunstgebit denkt een groot deel van je gehemelte af. Het komt behoorlijk vaak voor dat men hier niet tegen kan. Overgewicht zou ook kunnen meespelen omdat de tong dan ook vaak dikker is en al heel snel tegen het zachte gehemelte zit.
Andere hulp
Een logopedist kan uitkomst bieden. Ook een psycholoog kan met cognitieve therapie en/of met EMDR goede resultaten behalen. Ook het Centrum Bijzondere Tandheelkunde (CBT) kan een uitkomst bieden en werkt vaak samen met de eerder genoemde disciplines.
