Speeksel is een lichaamsvloeistof die niet heel erg veel waardering heeft. Toch verdient deze vloeistof extra aandacht, want het is belangrijker dan je denkt. We hebben het namelijk nodig voor belangrijke functies, zoals onder andere de voedselverwerking.
Je speeksel heeft een ritme
De speekselproductie heeft een ritme. ’s Nachts produceer je nagenoeg geen speeksel. Het speeksel wat wel geproduceerd wordt door met name de speekselklieren in de onderkaak is wat slijmerig. Dit is wel handig om er voor te zorgen dat je je tijdens de slaap niet zo makkelijk verslikt. Ook de samenstelling van het speeksel varieert in de loop van de dag.
De functies van het speeksel
Speeksel heeft tal van belangrijke functies en als je weet wat die zijn dan besef je je misschien dat het belangrijker is dan dat je denkt. Ik heb de functies voor je op een rij gezet.
Voedselvertering
De voedselvertering start in de mond en een vochtige mond is dan ook nodig voor een goede vertering van je maaltijd. Het speeksel heeft verschillende rollen bij de voedselvertering. In eerste instantie draagt het speeksel bij aan de vorming van het maken van een gladde voedselbrij (bolus). Dit is nodig om spijsverteringsenzymen beter toegankelijk te maken tot de voedselbestanddelen en het vergemakkelijkt het doorslikken van de voedselbrij.
Op het moment dat je een hap eten neemt en begint te kauwen, wordt de oorspeekselklier aangezet om speeksel te produceren. In dit speeksel zit het enzym amylase, wat nodig is voor de vertering van zetmeel.
Het speeksel bevat echter ook enzymen voor de vertering van vetten en eiwitten.
De amylase activiteit verschilt per persoon. Personen die in gebieden leven waar veel zetmeelrijke voeding wordt gegeten hebben meer amylase activiteit. Hierdoor wordt zetmeel sneller afgebroken en dit heeft weer invloed op de kans op gaatjes.
Weetje
Ook na het doorslikken blijven speekselenzymen nog actief.
Smaak
Je smaak wordt mede bepaalt door het speeksel. En verstoringen in de smaak hebben een belangrijke impact op de kwaliteit van leven. Een goede smaakbeleving ontstaat doordat het voedsel in de mond bevochtigd wordt. Je kunt van voedsel alleen de stoffen proeven die in water zijn opgelost. Een smaakstoornis kan ontstaan als gevolg van een verkoudheid, maar je smaak kan ook veranderen door een verandering van de mondflora of beschadiging van de smaakpapillen op de tong.
Het mineraal zink staat bekend als belangrijk voor de smaakbeleving. Een tekort aan zink zou dan ook voor smaakstoornissen kunnen zorgen. Het zinkgehalte van je speeksel is afhankelijk van voeding. Zink is dus een essentieel mineraal en je vindt het met name in dierlijke producten.
Afweer
Je gezondheid hangt voor een belangrijk deel af van een goed werkend immuunsysteem. Dit is nodig om mogelijke indringers te verwijderen en weefsel te herstellen. De mond speelt een belangrijke rol binnen het afweersysteem. De eerste barrière van het immuunsysteem bestaat uit de epitheelcellen en flora. De mond heeft hierin een unieke positie. Het moet namelijk virussen en bacteriën buiten het lichaam houden en voedingsstoffen juist doorlaten. Dit wordt ook wel orale tolerantie genoemd.
De mondholte is één van de belangrijkste toegangspoorten voor toxische en pathogene (schadelijke) stoffen. Bij de afweer in de mond spelen zogenaamde immunoglobulinen een belangrijke rol.
Deze antilichamen, die zich in het speeksel bevinden, beschermen de mondholte tegen infecties. Antigenen kunnen binden aan bepaalde pathogene micro-organismen en deze onschadelijk maken.
Naast afweercellen bevat het speeksel een aantal enzymen, die ervoor zorgen dat de slijmvliezen in de mond beschermd worden tegen de groei van bepaalde micro-organismen.
Lactoferrine en Lysozym
Lactoferine is een ijzerbindend eiwit dat zich in speeksel en andere lichaamsvloeistoffen bevindt. Vooral in de eerste moedermelk zit een hele hoge dosis lactoferrine. Het eiwit bindt ijzer-ionen waardoor deze niet meer beschikbaar zijn voor bacteriën. Bacteriën gebruiken ijzer-ionen normaliter voor groei. Ook zorgt een lagere ijzerconcentratie ervoor dat de biofilm (samenstelling van bacteriën) veranderd.
Lysozym is een eiwit dat van nature voorkomt in verschillende lichaamsvloeistoffen. Vooral traanvocht bevat een grote hoeveelheid lysozym. Verder komt het in je speeksel voor en ook in moedermelk, neusslijm en zweet. Lysozym heeft een anti-bacteriële werking.
Weetje: zowel lysozyme als lactoferrine is toegevoegd in het mondwater van Oxyd8 Dry Mouth.
Weefselherstel
In speeksel zitten belangrijke stoffen die weefselherstel en wondgenezing bevorderen. Zo bevat het bevat verschillende eiwitten en peptiden die direct of indirect betrokken zijn bij de wondgenezing. Het likken aan een wondje op je vinger is dus niet zomaar een automatische reactie. Het bespoedigt waarschijnlijk ook het genezingsproces.
Voedingsbron voor je bacteriën
Speeksel is de belangrijkste voedingsbron voor de bacteriën in de mondholte. Niet de voeding die jij in je mond stopt maar de samenstelling van het speeksel zorgt voor groei van de orale flora. En dit is misschien meteen ook de meeste belangrijke rol van het speeksel, het onderhouden van een gezonde mondflora. Natuurlijk heeft jouw voedingspatroon ook effect, want dit heeft invloed op de samenstelling van de verschillende bacteriën in de mond.
Bescherming slijmvliezen en gebitselementen
Alle weefsels van je lichaam worden door een slijmlaag beschermd tegen invloeden van buitenaf. Deze laag beschermt de onderliggende weefsels tegen uitdrogen en tegen inwerking van zuren. Als er niet voldoende speeksel geproduceerd wordt, is de je gebit gevoeliger voor slijtage en ook de weefsels in de mond zijn gevoeliger. Er ontstaan bijvoorbeeld makkelijker wondjes.
Speeksel zorgt op verschillende manieren voor de bescherming van de slijmvliezen en gebitselementen. Het reinigt en spoelt de mondholte zodat micro-organismen zich niet makkelijk aan de mondslijmvliezen kunnen hechten. Daarnaast wordt ook mechanische slijtage door speeksel beperkt, omdat het als een smeerlaag functioneert. Naast mechanische slijtage zijn de weefsels van je tanden en kiezen erg gevoelig voor veranderingen van de zuurtegraad.
Het tandmateriaal gaat in een zure omgeving in oplossing (demineralisatie). Gelukkig kan het glazuur ook weer herstellen, maar hiervoor zijn wel de juiste bouwstenen nodig. Het speeksel beschermt je gebit op verschillende manieren tegen deze slijtage. Het verdunt zuren en spoelt ze weg, waardoor je tanden korter in aanraking met de zuren zijn.
Daarnaast bevat speeksel stoffen die een zogenaamde bufferende werking hebben, waardoor zuren geneutraliseerd worden. De mineralen in speeksel kunnen beginnende gaatjes in het tandglazuur herstellen. Je tandglazuur bestaat voor ongeveer 95% calciumhydroxyapatiet. Je lichaam is heel intelligent, want het speeksel bevat calcium en fosfaat, zodat het glazuur weer kan herstellen.
Hopelijk begrijp je nu waarom een goede speekselproductie van essentieel belang is.
Lees ook:
Bewezen producten die de speekselaanmaak bevorderen.
