Coeliakie

Wat vervelend dat na bijna iedere maaltijd je buit opzet en je naar de wc moet rennen. Je buik doet zeer en hierdoor heb je ook nog eens regelmatig een kort lontje. Ook heb je vaak van die pijnlijke wondjes in de mond en een zere tong. Wat zou er toch aan de hand zijn? Misschien heb je Coeliakie?

Wat is Coeliakie?

Coeliakie wordt ook wel glutenintolerantie genoemd, alhoewel dit een verkeerde benaming is. Het is namelijk een auto-immuunziekte die voorkomt in de darmen en waarbij het eten van gluten een ontstekingsreactie in het darmslijmvlies veroorzaakt. De auto-immuunreactie wordt uitgelokt door gluten. Het heeft een genetische achtergrond, maar ook een niet goed gereguleerd immuunsysteem, infecties, darmschade maken uiteindelijk dat iemand na inname van gluten coeliakie ontwikkelt.

Coeliakie wordt gekenmerkt door de volgende klachten: diarree, maagpijn, gasvorming, vermoeidheid, depressie, gewichtsverlies of huidklachten. Het komt naar schatting bij 0,5-1% van de Westerse bevolking voor en in Nederland heeft ongeveer 1% van de bevolking Coeliakie. De symptomen die voorkomen bij deze darmaandoening zijn zeer divers. Het kan variëren van het volledig ontbreken van klachten tot zoveel klachten dat je dagelijkse leven er door beïnvloed wordt.

Bij volwassenen is vooral diarree een belangrijk symptoom van Coeliakie, wat in 50% van de gevallen voorkomt. Andere symptomen zijn osteoporose, bloedarmoede of gewichtsverlies. De symptomen ontstaan onder andere door veranderingen in de darm, waardoor de opnamecapaciteit van de darm vermindert. Hierdoor zullen er tekorten aan verschillende voedingsstoffen, zoals vitamines en mineralen ontstaan. Coeliakie komt vaak samen met andere auto-immuunziekten voor. Je loopt een groter risico als je al gediagnosticeerd bent met bijvoorbeeld een traag werkende schildklier of diabetes type 1. 

Wat zijn gluten?

Gluten is een groep eiwitten die van nature in granen, zoals tarwe, rogge, gerst, haver, spelt en kamut, voorkomt. Ze zorgen voor de elasticiteit van je deeg. Gluten bestaan uit glutenine en gliadine. Gliadine is het bestanddeel waar sommige mensen niet tegen kunnen. 

Het immuunsysteem reageert op gluten. Hierbij ontstaat een ontsteking in de dunne darm met als gevolg een degeneratie van de darmvlokken. Voedingsstoffen worden hierdoor slecht opgenomen en voedingstekorten kunnen het gevolg zijn. 

De meeste mensen hebben geen moeite met gluten, maar bij mensen met glutenintolerantie ontstaat er door beschadiging van de darmvlokken een hyperpermeabele (te veel doorlaatbaar) barrière ontstaat. Nu kunnen ook onverteerde voedingsstoffen en andere ontstekingsbevorderende stoffen zoals pathogenen door de barrière heen en voor meer problemen zorgen.

Coeliakie of een glutenintolerantie is zichtbaar in de mond 

Coeliakie is niet alleen ontzettend vervelend voor je buik, maar ook in de mond kunnen er problemen zichtbaar zijn. Een onderzoek uit 2019 laat zien dat de volgende symptomen bij mensen met coeliakie vaker voorkomen:

• Glazuurdefecten. Deze worden vooral gezien als de Coeliakie zich voor het zevende levensjaar heeft ontwikkeld.
• Veelvuldig last van aftenachtige wondjes (afteuze stomatitis) is ook een kenmerk van glutenintolerantie. Deze wondjes ontstaan vooral aan de binnenkant van de lip en op de tong. Ook een tekort aan bepaalde vitamines en mineralen lijkt een belangrijke rol te spelen. (Ijzer, foliumzuur, en vitamine B12) bij het ontstaan van deze plekjes.
• Ontstoken tong (atrofische glossitis) is een ander probleem in de mond. Het komt minder vaak voor dan aften en glazuurafwijkingen, maar het is niet minder vervelend. Symptomen van een ontstoken tong zijn moeite met kauwen, slikken en/of spreken, een glad oppervlak en een pijnlijke, gevoelige tong. 
• Vertraagde doorbraak van tanden en kiezen. 
• Grotere kans op gaatjes. 
• Ontsteking aan de lippen (cheilitits). 
• Orale lichen planus is ook een auto-immuunaandoening. Het wordt meestal gekenmerkt door fijne, licht verheven wit-grijze lijntjes, maar kan zich ook voordoen als meer rode afwijkingen.
• Verminderde werking van de speekselklieren.
• Een ontstoken tong, waardoor deze pijnlijk en branderig aanvoelt.
• Een landkaarttong is zichtbaar als gladde, rode vlekken op de tongrug, die omgeven zijn door een witgrijs beslag.

Of je Coeliakie hebt kan je testen

Coeliakie wordt vastgesteld met een bloedonderzoek. Je hebt tegenwoordig zelfs Coeliakie zelftesten. Er wordt in het bloed gekeken of er antistoffen tegen de eigen darmcellen zijn. Test je negatief en heb je wel klachten? Dan kan het nog steeds zo zijn dat je reageert op gluten of tarwe. Er zijn mensen bij wie klachten verbeteren als ze een glutenvrij dieet volgen, maar bij wie coeliakie en tarwe-allergie is uitgesloten. Dat heet glutensensitiviteit of non-coeliac gluten sensitivity (NCGS). 

De enige manier om hier achter te komen is door je symptomen bij te houden in een dagboek en een aantal weken glutenvrij te eten. Noteer ook tijdens deze zogenaamde eliminatie hoe je je voelt. 

Het kan slim zijn om hierbij een deskundige in te schakelen. 

De behandeling van glutenintolerantie

Coeliakie is een aandoening die zich op veel verschillende manieren kan uiten. Naast klachten in het spijsverteringskanaal zijn er ook symptomen zichtbaar in de mond. De behandeling bestaat uit een strikt glutenvrij dieet. Zo’n dieet blijkt zeer effectief te zijn en is de enige behandeling voor herstel van het dunne darm slijmvlies. Maar dit wil wel zeggen dat je glutenbevattende producten zoals brood, pasta en bier niet meer kunt eten en drinken. Minder bekend is dat ook paprikachips gluten bevat en er is zelfs een bepaalde tandpasta waarin gluten zit. Een strikt glutenvrij dieet doet de antistoffen verdwijnen, de darmschade herstellen en de klachten afnemen.

Het schap met glutenvrije producten in de winkel is inmiddels zo groot dat het geen probleem is om glutenvrij te eten. Er is echter één nadeel van al deze glutenvrije voedingsmiddelen. Ze bevatten vaak wel meer suiker en zout, wat de gezondheid niet echt ten goede komt. Je kunt de glutenvrije producten beter afwisselen met een maaltijd zonder brood en bijvoorbeeld extra groenten, zoals een heerlijke lunchsalade of soep, die je zelf maakt.

Bron

• Bramanti et al. Clinical Evaluation of Specific Oral Manifestations in Pediatric Patients with Ascertained versus Potential Coeliac Disease: A Cross-Sectional Study. Gastroenterol Res Pract. 2014;2014:934159
• Fassano A. Zonulin, regulation of tight junctions, and autoimmune diseases. Ann N Y Acad Sci. 2012 Jul; 1258(1): 25–33.
• Maloney WJ et al. Oral and dental manifestations of celiac disease. N Y State Dent J. Jun-Jul 2014;80(4):45-8.
• Nijeboer p et al. Non-celiac gluten sensitivity. Is it in the gluten or the grain? J Gastrointestin Liver Dis. 2013 Dec;22(4):435-40
• Rashid M et al. Oral manifestations of celiac disease: a clinical guide for dentist. J Can Dent Assoc. 2011;77:b39.
• Zoumpoulakis M et al. Prevalence of dental enamle, aphtous-like ulcers and other oral manifestors in celiac children and adolescents: a comparative study. J Clin Pediatr Dent 2019; 43: 274-280
• https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/coeliakie.aspx