Dit zijn de 10 grootste oorzaken van amandelstenen
Auteur: Julia de Jong – 19 september 2018
Het klinkt niet erg aantrekkelijk: witgele brokjes uit de keel, die vol viezigheid zitten en ook nog eens erg stinken. Amandelstenen zijn kortom een erg vervelende aandoening. Hoe ontstaan ze? En: hoe kom je er weer vanaf? We zetten de tien belangrijkste oorzaken voor je op een rijtje.
1. Diepe amandelgroeven en -crypten
Bij het eten passeert het voedsel de amandelen, om de keel in te glijden. Het meeste eten gaat erlangs, maar kleine stukjes kunnen blijven haken aan de amandelen, of in de amandelcrypten. Daar kunnen zich bacteriën gaan vormen. Deze biofilm, een laagje micro-organismen, trekt meer voedselresten aan, waar zich weer meer bacteriën op gaan vormen, enzovoort. Stukje bij beetje vormen zich zo amandelstenen; min of meer op dezelfde manier waarop parels zich vormen in een oester. Na verloop van tijd gaan de voedselresten, bacteriën en slijm zich verharden en verkalken.
Waarom bij de een wel amandelstenen vormen en bij de ander niet, is niet helemaal duidelijk. Wel lijkt de vorm, grootte en diepte van de amandelen en amandelcrypten uit te maken. Hoe dieper je amandelcrypten, hoe bochtiger je slijmvliezen en verhemelte, hoe sneller amandelstenen zich kunnen vormen. Amandelen krimpen naarmate je ouder word. Al vanaf je 18e levensjaar worden de tonsillen kleiner en rimpeliger. Gekrompen amandelen worden slapper en dieper en bevatten vaak groefjes, nisjes en putjes waarin mondafval gevangen kan raken. Een goede mondhygiëne kan het ontstaan van amandelstenen deels voorkomen.
2. Terugkerende keel(amandel)ontsteking
Bij mensen die vaker last hebben van keelontsteking, komen amandelstenen vaker voor. De meeste mensen hebben wel eens een keelontsteking (faryngitis) gehad. Dit is een ontsteking van de wand van de keel. Vaak zijn de amandelen ook ontstoken; dat heet tonsillitis. Als keelamandelontstekingen vaker terugkeren, kunnen deze het ontstaan van amandelstenen op verschillende manieren in de hand werken. Een van de belangrijkste oorzaken is dat de bouw van de amandel na (diverse) ontstekingen, onder andere door littekenvorming in de amandel, is veranderd. Bacteriën en afval kunnen hierdoor minder goed de amandelcrypten verlaten en hopen zich hier op.
3. Witte aanslag op de tong
Sommige mensen hebben last van een wit laagje op de tong; dat heet tongbeslag. Dit laagje – soms dun, soms dik – bestaat uit bacteriën, afgeschilferde epitheelcellen, bloedproducten, voedingsbestanddelen en leukocyten afkomstig van ontstoken tandvlees en tandvleespockets.
Die witte aanslag kan terechtkomen in de amandelcrypten, samen met ander mondafval, zoals voedselresten en neusslijm. Dit kan uiteindelijk uitgroeien tot amandelstenen.
4. Droge mond
Speeksel buffert zuren, heeft een smerende werking, een antivirale, antibacteriële en antischimmelwerking. Bovendien geneest speeksel wondjes sneller. Speeksel is dus heel belangrijk om de mondweefsels te beschermen. Heb je te weinig speeksel, dan wordt de mond minder goed schoongehouden. Bacteriën kunnen zich dan sneller vermenigvuldigen. Als zich mondafval, zoals dode epitheelcellen, voedselresten, neusslijm en tongaanslag, gaat ophopen in de amandelcrypten, zorgt een gebrek aan speeksel er dan ook voor dat amandelstenen zich extra makkelijk kunnen vormen. Hoe kom je nu aan te weinig speeksel? In de meeste gevallen is medicijngebruik de oorzaak. Veel medicijnen hebben als bijwerking een droge mond. Ook bestraling van de mond bij kanker kan een droge mond veroorzaken, en ziektes, zoals de ziekte van Sjögren.
5. Zure mondholte
Als je een te lage pH-waarde in de mond hebt – en er dus sprake is van een te zure mondholte – kan dit leiden tot een verhoogde groei van bacteriën. Die bacteriën kunnen meehelpen aan het ontstaan van amandelstenen, met de bijbehorende vieze geur. Vaak is een te lage pH-waarde te wijten aan het eetpatroon dat we vaak in Nederland hebben: slechte en eenzijdige voeding, met te veel suiker. Maar ook roken en alcohol kunnen een te lage pH-waarde geven – en bovendien een droge mond, waardoor amandelstenen zich nog makkelijker kunnen vormen. Door gezonde voeding – zoals voldoende groenten en fruit – kan de zuurgraad weer op het goede niveau komen.
6. Overmatig neusslijm
Bij postnasale drip (een ophoping van neusslijm aan de achterkant van de neus en keel), of overmatig neusslijm door allergieën, verkoudheid of overactieve sinussen, blijft slijm plakken in de keel- en neusholtes. Als dit slijm uit de neus in de amandelcrypten terechtkomt, blijft dit plakken aan de hoopjes afval, waar ook onder meer dode epitheelcellen en voedselresten in blijven plakken. Neusslijm is een prachtige extra voedingsbodem voor bacteriën. Zo draagt neusslijm bij aan het ontstaan van amandelstenen.
7. Overmatig gebruik van zuivel
Zuivelproducten, zoals melk en kaas, bevatten allerlei zuren en eiwitten die een fijne voedingsbodem zijn voor bacteriën in de amandelgroeven- en crypten. In melk, kaas, yoghurt en andere zuivelproducten zit bovendien calcium. Door calcium ontstaat verharding, ‘verstening’, van de amandelsteentjes. Als je gevoelig bent voor het ontstaan van amandelstenen, is het dus goed om zuivelproducten maar met mate te nuttigen.
8. Suikers
Het eten en drinken van veel suikers in voeding en zoete dranken bevordert een explosieve groei van bacteriën op de tong en op andere plekken in de mond. Op de suikers die achterblijven in je mond groeien namelijk graag bacteriën, die op hun beurt weer kunnen zorgen voor het ontstaan van amandelstenen. Pas dus op dat je niet te veel suiker binnenkrijgt. Suikers zitten bovendien niet in producten als snoep, koekjes en chocola, maar ook in producten waar je het misschien minder verwacht. Worstjes, soep uit blik, ketchup en zelfs chips en toastjes: aan heel veel producten is suiker toegevoegd.
9. Mondproducten met alcohol en sodium lauryl sulfaat
Sommige tandpasta’s en mondspoelingen bevatten alcohol of sodium lauryl sulfaat – dat is het middel dat zorgt dat tandpasta goed schuimt. Zowel alcohol als sodium lauryl sulfaat kan ervoor zorgen dat de mond en tong uitgedroogd raken. Deze ingrediënten veroorzaken ook kleine wondjes en irritaties in de slijmvliezen. Daar komen vervolgens veel mondbacteriën in en op, wat tot amandelsteentjes kan leiden. Het is dus belangrijk om te kijken of deze ingrediënten zijn toegevoegd aan de tandpasta of het mondspoelmiddel dat je gebruikt. Als dat zo is, kan het handig zijn om een ander product te kiezen, waar deze ingrediënten niet inzitten.
10. Onvoldoende mondhygiëne
Amandelstenen kunnen nog steeds ontstaan als je netjes poetst, flost, spoelt of andere middelen gebruikt om je mond schoon te houden. Het is dus niet zo dat een goede mondhygiëne en een gezonde mond amandelstenen volledig kan tegengaan. Maar als je mond niet of niet voldoende schoon is – omdat je niet regelmatig poetst en een ander middel gebruikt om tussen de tanden te reinigen, zoals ragers of stokers – kunnen amandelstenen wel extra snel ontstaan. Immers: amandelstenen bestaan uit ophopinkjes van voedselresten, bacteriën en andere viezigheid. In een vieze mond zit meer viezigheid en meer bacteriën, die tot amandelsteentjes kunnen uitgroeien.
Er zijn 3 soorten amandelen
Er zijn drie soorten amandelen: keel-, neus- en tongamandelen. Over de rol en functie van amandelen is de wetenschap nog altijd niet geheel overtuigd, maar men gaat ervanuit dat amandelen als onderdeel van het lymfkliersysteem een belangrijke rol spelen in de afweer tegen ziekteverwekkers, vooral bij kinderen. Met het vorderen van de leeftijd worden de amandelen kleiner of verdwijnen ze helemaal.
Waar hebben we het nu over als we spreken over amandelstenen (tonsillolieten)? Amandelsteentjes (ook wel ‘stinksteentjes’ of ‘keelbrokjes’ genoemd) zijn brokjes afval die ontstaan in de amandelen zelf of in de amandelcrypten. Dit zijn een soort inhammen achter de amandelen achter in de mond, achter de onderste kiezen of verstandskiezen.
Hoe zien amandelstenen er eigenlijk uit?
De amandelstenen zijn vaak wit of gelig van kleur en kunnen variëren in grootte van een zandkorrel tot een maiskorrel, maar meestal zijn ze niet groter dan 2 mm. De steentjes bestaan uit een opeenhoping van dode epitheelcellen, voedselresten, bacteriën, tongaanslag en neusslijm, dat op den duur begint te verkalken. Amandelsteentjes komen meestal spontaan los, bijvoorbeeld tijdens hoesten of praten.
Helaas: Een stinkende mondgeur door amandelsteentjes
Amandelstenen komen het meest voor bij mensen tussen de twintig en veertig jaar. Mensen met grote amandelstenen hebben vaak last van hoesten, moeite met slikken en keelpijn. Ze hebben ook vaker last van keelontstekingen en een stinkende adem. Amandelsteentjes geven vaak een erg vieze lucht af, een beetje zoals rotte eieren. Dat komt door de stoffen die de bacteriën afgeven, zwavelverbindingen (zoals sulfiden), nitraten en ammoniak. Vooral als een amandelsteen loslaat, of als je per ongeluk op het steentje kauwt, komt er een nare geur vrij.
Mis deze artikelen over amandelstenen niet
Amandelsteentjes verwijderen binnen 60 seconden
15 nare symptomen van Tonsil Stones
Blegh ik heb witte stukjes, brokjes of steentjes in de keel
