Kaakklemmen: oorzaak en de beste tips
Het klemmen van de kaken, ook wel kaakklemmen, tandklemmen of waakbruxisme genoemd, is één van de twee vormen van bruxisme. De andere vorm is tandenknarsen.
Bij kaakklemmen wordt er heel hard gebeten op tanden en kiezen, zonder heen en weer te schuiven.
Dit kan zowel in de slaap, al dan niet afgewisseld met tandenknarsen, als overdag in wakende toestand voorkomen.
Veel mensen hebben de neiging hun tanden op elkaar te klemmen in stressvolle situaties. Het gaat dan niet alleen om extreme situatie als een ongeval of beroving, je kunt het ook klemmen als je je intens moet concentreren of een fysieke inspanning verricht.
Juist omdat je ergens anders mee bezig bent, heb je niet door dat je je tanden zo hard op elkaar klemt. Dit kan een enkele keer gebeuren, maar het kan ook een automatisme worden.
Bruxisme is een gebitsziekte in opkomst, nu cariës en tandvleesontstekingen door een betere mondhygiëne op hun retour zijn. Het komt voor bij ongeveer 10 tot 20% van de bevolking, zowel bij volwassenen als bij kinderen. Meestal is dat tijdelijk, maar als het knarsen of klemmen langer aan blijft houden kan het tal van complicaties opleveren.
De gevolgen van kaakklemmen
Hoewel bij het klemmen van de kaken de tanden niet over elkaar worden bewogen zoals bij tandenknarsen, kan het toch ernstige schade aan het gebit veroorzaken doordat de grote druk op de tanden.
Zo kan bijvoorbeeld het tandglazuur slijten en de druk kan zelfs zo groot zijn, dat er stukken glazuur van de tanden afspringen of dat tanden afbreken.
Tanden en kiezen kunnen onder invloed van de druk gevoelig of zelfs pijnlijk worden en het steunweefsel van de tanden kan zodanig overbelast worden dat de tanden los gaan zitten. Naast schade aan het gebit kan het klemmen van de kaken andere vervelende complicaties geven.
Mogelijke klachten, veroorzaakt door kaakklemmen:
- spanning en pijn van de kaakspieren
- pijnlijke kaakgewrichten
- beschadigde wangslijmvliezen
- pijn in nek- en schouders
- hoofdpijn
- vermoeidheid
- een slechte nachtrust
Wat is de oorzaak van kaakklemmen?
Hoewel stress een belangrijke oorzaak is van bruxisme, kan kaakklemmen ook beginnen na een tandheelkundige ingreep, waarbij een oneffenheid is ontstaan of het vulmateriaal niet afdoende is weg geslepen. Ook kan de kaak-uitlijning zodanig veranderd zijn, dat je dit onbewust probeert te corrigeren door de kiezen te klemmen en te schuiven.
Maar meestal is bruxisme, zowel tandenknarsen als kaakklemmen, een kwestie van het centraal zenuwstelsel. Stress blijkt van doorslaggevende invloed, waardoor mensen die gespannen, agressief, overactief of angstig zijn als reactie hun tanden en kiezen op elkaar klemmen.
Ook ongezonde gewoonten zoals roken, veel alcohol, veel cafeïne en drugs als cocaïne, amfetamine en XTC overprikkelen het zenuwstelsel en kunnen ervoor zorgen dat men met de kaken gaat klemmen. Hetzelfde geldt voor sommige antidepressiva en medicijnen tegen ADHD en narcolepsie.
Onverwerkte geestelijke trauma’s kunnen eveneens zoveel spanning opleveren, dat je onbewust je tanden en kiezen op elkaar klemt.
Tot slot kunnen slaapstoornissen meespelen, waarbij het dan niet altijd duidelijk is of deze oorzaak of gevolg zijn van het kaakklemmen.
Hoe weet je of je je kaken klemt?
Pijnlijke kaakspieren, een pijnlijk kaakgewricht of hoofdpijn als je wakker wordt kan er op duiden dat je ´s nachts je tanden op elkaar klemt. Je kunt dit verder onderzoeken door zacht te drukken op je huid bij je kaakgewricht. Als dit pijnlijk is, kan dat komen doordat je ´s nachts tandenknarst en/of je kaken klemt. Kaakklemmen kan door de spanning en inspanning een negatieve invloed op de nachtrust hebben en vermoeidheid opleveren.
Behalve zelf onderzoeken kan de tandarts bruxisme constateren aan de hand van de schade die het brengt aan je tanden en kiezen.
Is kaakklemmen onschuldiger dan tandenknarsen?
Over het algemeen wordt kaakklemmen als minder problematisch gezien dan het nachtelijke tandenknarsen. Maar niet alle deskundigen zijn het daar mee eens. Bijvoorbeeld Mauro Farella, professor orthodontie van de Universiteit van Otago in Nieuw Zeeland. Hij vindt dat het klemmen van de tanden evengoed schade aan het gebit veroorzaakt. Bovendien stelt hij dat het nachtelijke tandenknarsen gewelddadiger is, maar dat je in je slaap maar korte perioden achtereen knarst. Het ´s nachts of overdag klemmen van de kaken is daarbij vergeleken minder intens, maar veel mensen doen het voor langere periodes of zelfs constant.
Kauw-spierpijn
Behalve schade aan het gebit kan dit zogenaamde kauw-spierpijn opleveren. Deze spieren zorgen voor de kaakbewegingen die je nodig hebt om goed te kauwen, wat weer van essentieel belang is voor je spijsvertering en daarmee voor je algehele gezondheid. Soms kunnen de kaakspieren zelfs zichtbaar groter worden, wat de vorm van je gezicht verandert.
Wat kun je doen tegen het klemmen van je kaken?
Allereerst zul je je bewust moeten worden dat je je kaken op elkaar klemt. Als je dat doet door een niet goed afgewerkte vulling of ander probleem aan je gebit, kan de tandarts dit verhelpen. Hiermee voorkom je dat het kaakklemmen een tic of een automatisme wordt.
Als je, bijvoorbeeld door langdurige stress, langdurig je kaken klemt, kun je beter je bij je huisarts langsgaan. Bij het verhelpen van de gevolgen van het kaakklemmen moet aandacht gegeven worden aan het voorkomen van verdere slijtage aan het gebit en de kaakspieren- en gewrichten en het verhelpen van de al ontstane schade.
Daarnaast moet je natuurlijk ook aandacht geven aan het wegnemen van de achterliggende oorzaak van het kaakklemmen.
1. Gebitsbescherming
Je kunt aan de tandarts vragen om een splint of opbeetplaat te maken om je gebit voor verdere slijtage te behoeden. Op basis van een afdruk van je gebit wordt door een tandtechnicus een hoefijzervormige plaat van doorzichtige kunsthars gemaakt, die je over het bovengebit draagt. Aan de onderkant, de zijde die contact maakt met het ondergebit, is de splint glad.
Een splint kent een gewenningsproces, waarbij de klachten van een knarsbitje eerst even kunnen verergeren. Maar als het goed is, kun je na 8 tot 12 weken effect van deze behandeling verwachten.
Een splint wordt speciaal op maat gemaakt door een tandtechnicus, met behulp van een door de tandarts gemaakte mal. Hier hangt een prijskaartje aan van rond de € 300. Je kunt ook kiezen voor een voorgevormd anti-knarsbitje, dat je zelf verder kunt aanpassen aan de vorm van je gebit. Deze anti-knarsbitjes kosten meestal maar een paar tientjes en zijn ook in staat om verdere schade aan het gebit te voorkomen. We hebben de 1o beste thuis op maken bitjes voor je op een rijtje gezet in dit artikel.
2. Botox-behandeling
Vrij nieuw is de behandeling van bruxisme door middel van botox injecties. Botox strijkt rimpels glad door de spieren te verslappen en als de kaakspieren verslappen kan er minder kracht gezet worden. Het kaakklemmen vermindert hierdoor of kan zelfs helemaal stoppen. Daarmee verminderen of verdwijnen ook de klachten die ermee gepaard gaan. Ook deze behandeling heeft zijn tijd nodig en uiteraard hangt er aan een botox-behandeling een prijskaartje, afhankelijk van de ernst van de klachten en de benodigde hoeveelheid botox.
3. Doorverwijzing naar een tandarts-gnatoloog of fysiotherapeut
Bij ernstige klachten kun je doorverwezen worden naar een tandarts-gnatholoog. Deze specialist behandelt pijn en problemen bij het kauwen. Behalve pijnklachten aan de kaakgewrichten en de kauwspieren, geluiden in de kaakgewrichten en bewegingsbeperkingen valt ook tandenknarsen en kaakklemmen onder hun vakgebied. Het voordeel is dat een tandarts-gnatoloog ook de tandheelkundige gevolgen van deze aandoeningen kan herstellen.
Een fysiotherapeut kan zorgen voor een verlichting van de klachten aan de kauwspieren en het kaakgewricht. Bijvoorbeeld door middel van massages of specifieke ontspanningsoefeningen voor je kaken en je nek.
4. Schade aan het gebit herstellen
Zodra het gebit middels een splint of anti-knarsbitje is beschermd tegen verdere schade, kan de tandarts de al ontstane schade aan het gebit gaan herstellen. Met behulp van witte vullingen kunnen de voortanden weer hun oorspronkelijke vorm krijgen en kunnen slijtplekken hersteld worden.
5. Oorzaken van het kaakklemmen wegnemen
Met het beschermen en herstellen van je gebit ben je er nog niet, je moet ook aan de slag met de reden waarom je je tanden op elkaar klemt.
Het spreekt voor zich dat je een eventuele ongezonde gewoonte als roken achterwege laat, want rokers blijken maar liefst twee keer meer kans te hebben op bruxisme. Ook eventueel overmatig gebruik van alcohol en cafeïne zul je moeten aanpakken, alsmede het gebruik van cocaïne, amfetamine of XTC.
Klem je met je kaken als gevolg van medicatie, dan kun je aan je huisarts een alternatief middel vragen.
6. Verminderen van stress
Als bovenstaande allemaal niet aan de orde is, dan is stress meestal de belangrijkste achterliggende reden van het klemmen van de kaken. Stress heeft overigens een schadelijk effect op je algehele gezondheid en welzijn. Het is dus zaak om stressfactoren in je leven op te sporen.
Dat kan je werk zijn, maar je relatie of je gezin. Onderken de factoren in je leven die spanning opleveren en kijk hoe je ze kunt oplossen.
Kijk kritisch naar je leefstijl en ga na of je wel gezond eet, genoeg beweegt en voldoende slaapt.
Als je last hebt van bruxisme, doe je er goed aan te zorgen voor voldoende slaap en aandacht te besteden aan de kwaliteit van je slaap. Je kunt bijvoorbeeld op zoek gaan naar een ontspanningsmethode als mindfulness en yoga om structureel meer te ontspannen en daarmee ook je slaapkwaliteit te verhogen.
Kom je er zelf niet uit, dan kan een psycholoog helpen bij het doorbreken van gedragspatronen, je leren ontspannen en tips geven voor een betere nachtrust. Behalve je gebit en je kaken, komt dit uiteindelijk ook je algehele gezondheid ten goede.
Tot slot
Kaakklemmen is geen op zichzelf staand gebitsprobleem. Net als tandenknarsen is het een teken dat er teveel spanning in je lijf zit. Niet alleen voor je gebit is het belangrijk om dit probleem te onderkennen en de oorzaak van deze spanningen aan te pakken.
Het oplossen van kaakklemmen is meestal een lange termijn kwestie, maar ondertussen kun je wel je gebit beschermen tegen nog meer schade. Als alternatief voor een splint van de tandarts zijn er tegenwoordig anti-knarsbitjes in de handel. Deze zijn voorgevormd en moet je meestal zelf nog even verder aanpassen aan de vorm van je gebit.
Een anti-knarsbitje kosten vaak maar een paar tientjes en kan net als een splint van de tandarts je gebit beschermen tegen de schade door het kaakklemmen. Het moet natuurlijk wel sterk en comfortabel zijn. Onze redactie heeft in samenwerking met mondzorgexperts een lijst van Top 10 beste bitjes tegen tandenknarsen opgesteld om je te helpen bij je keuze, die kun je hier lezen.
