Wat is fluorose?
Bij fluorose, officieel fluorosis dentalis geheten, verkleuren helderwitte vlekken het tandglazuur. Als het fluorgehalte heel hoog was of is, kunnen er ook bruine vlekken ontstaan. Daarnaast kan de structuur van het glazuur afwijken in de vorm van een ruw oppervlak of groeven. In hele ernstige gevallen wordt ook de structuur van de botten in de rest van het lichaam aangetast.
Fluorose wordt veroorzaakt door een teveel aan fluoride op de leeftijd van 6 maanden tot 6 jaar. In die periode wordt het melkgebit vervangen door de blijvende tanden en kiezen.
Een teveel aan fluoride verstoort de functie van cellen die het tandglazuur vormen, de ameloblasten. Alleen gebitselementen, die tijdens hun ontwikkeling blootgesteld worden aan een te hoge concentratie fluoride, lopen risico op fluorose. Tanden en kiezen die zijn doorgebroken, zijn al gevormd en kunnen daarom geen fluorose meer ontwikkelen.
Hoewel fluorose strikt genomen geen ziekte is, kan een door vlekken ontsierd gebit nare psychologische en sociale effecten hebben. Omdat fluorose ontstaat in de kindertijd, is het een zaak van de ouders om het te voorkomen.
Waarom wordt fluoride gebruikt in mondzorg-producten?
Tegenwoordig worden er wel vraagtekens gezet bij het gebruik van fluor in tandpasta en andere mondzorgproducten. Toch vinden de meeste tandartsen het absoluut noodzakelijk voor een goede mondzorg. Waar komt dat eigenlijk vandaan?
Aan het beging van de twintigste eeuw ontdekte men in de Verenigde Staten een bijzondere aandoening bij de inheemse bewoners van Colorado Springs. Zij hadden bruine vlekken op de tanden maar tegelijkertijd een heel sterk gebit. Blijkbaar hadden ze een enorme weerstand tegen cariës (gaatjes). Die vlekkerige, maar ijzersterke gebitten hadden ze te danken aan de lokale watervoorziening, die van nature een hoog fluorgehalte had.
Sindsdien vindt met het een goed idee om fluoride te gebruiken om cariës te voorkomen. Wel is het zoeken naar de juiste dosering. In de Verenigde Staten wordt het toegevoegd aan het drinkwater en schijnt bijna één op de vier Amerikanen fluorose te hebben. In de overgrote meerderheid van de gevallen is dat een kwestie van minimale symptomen, praktisch onzichtbare witte vlekjes op het glazuur.
Ook in Nederland is fluor aan het drinkwater toegevoegd, zo rond 1960. Een jaar of 10 later kwam er aandacht voor de schadelijke effecten en ontstond er een strijd tegen voor- en tegenstanders van fluoridering van het drinkwater. In 1976 werd besloten om geen fluoride meer toe te voegen aan het drinkwater. Dit nadat een minister er bijna een wettelijke basis aan had weten te geven omdat het tot dan toe aan gemeenten werd overgelaten of er wel of niet gefluoreerd werd. In het debat in de Tweede Kamer gaf zij als argument dat de tegenstanders een apparaatje op hun kraan konden zetten om de fluor uit het water te filteren. Omdat het genoemde apparaatje niet bleek te bestaan, gingen eindelijk de ogen. Het wetsvoorstel werd ingetrokken en de fluor verhuisde naar tandpasta en mondspoelingen. Hiermee is het gebruik van fluor een meer persoonlijke keuze.
Hoe ontstaat fluorose?
Tijdens de vorming van de gebitselementen vervangen fluoride-ionen de natuurlijke hydroxide-ionen in het hydroxyapatiet, het mineraal waar tandglazuur van gemaakt is. Dit is een onomkeerbaar proces. Omdat fluor zuurbestendiger is dan het natuurlijke hydroxyapatiet is het beter bestand tegen de zuren die door bacteriën worden uitgescheiden. Deze zuren tasten het glazuur aan, wat een eerste begin is van cariës (gaatjes). Omdat het melkgebit hier extra vatbaar voor is, wordt fluor in het bijzonder voor kinderen aangeraden.
Ter voorkoming van fluorose moet worden opgepast dat een kind niet teveel fluor binnenkrijgt. Om deze reden zijn er speciale kindertandpasta’s met lagere concentraties fluoride. Daarnaast moet je erop letten dat er toch geen stapeling plaatsvindt door gebruik van tandpasta en ook nog eens mondwater met fluoride.
Categorieën fluorose, van twijfelachtig tot ernstig
Sinds de jaren dertig van de vorige eeuw wordt de ernst van fluorose ingedeeld in de volgende categorieën:
Twijfelachtig: het glazuur vertoont lichte afwijkingen, zoals enkele witte vlekken
Zeer mild: kleine ondoorzichtige spierwitte vlekken, verspreid over minder dan 25 % van het tand-oppervlak
Mild: witte ondoorzichtige vlekken, iets uitgebreider dan hierboven maar nog steeds minder dan 50 % van het oppervlak
Gematigd: witte ondoorzichtige vlekken over meer dan 50% van het tandglazuur
Ernstig: al het glazuur is verkleurd en vertoont een afwijkende structuur als putjes of groeven.
Fluorose behandelen
Omdat in Nederland geen fluoride meer aan het drinkwater wordt toegevoegd, is fluorose in voorkomende gevallen zo mild dat er geen behandeling nodig is. Bij matige of ernstige fluorose kunnen er cosmetische ingrepen worden gedaan om de vlekken te maskeren. Denk aan kronen of facings. De fluorose kan niet ongedaan gemaakt worden, maar het aanzien van de tanden kan verbeteren. Voor de psychologische en sociale effecten kan dat een grote winst zijn.
Fluorose voorkomen
Zoals gezegd, fluorose ontstaat in de kindertijd. Dat betekent dat het een taak van de ouders is om een teveel aan fluoride te voorkomen. Waar moet je op letten?
Tandpasta’s voor kinderen hebben altijd een lager fluoride-gehalte. Gebruik deze speciale kindertandpasta met een voor de leeftijd geschikt fluorgehalte, bijvoorbeeld Dentissimo Junior 6+ Kindertandpasta (Fluoride-Arm).
Als je voor jezelf fluoride-houdende producten gebruikt zoals tandpasta en mondspoelingen, hou die dan buiten het bereik van jonge kinderen.
Als jouw kind zelf zijn of haar tanden poetst, let er dan op dat het niet teveel tandpasta op de borstel doet. Een klodder ter grote van een erwt is voldoende voor de fluoride-bescherming. Leer je kind ook om de tandpasta na het poetsen uit te spugen en niet in te slikken. Dit risico ontstaat vooral bij tandpasta’s met lekkere smaken.
Als je kind extra fluoride krijgt, zoals tabletjes, zorg er dan voor dat deze verspreid over de dag of dagen worden ingenomen. Ook mag er niet meer dan de toegestane hoeveelheid worden ingenomen.
Om alle risico’s te vermijden bestaan er ook goede tandpasta’s zonder fluoride. Veilige ingrediënten als kokosolie, xylitol en het lichaamseigen mineraal hydroxyapatiet (HAP) zijn prima vervangers voor fluoride. Probeer bijvoorbeeld eens de Oxyfresh Lemon Mint tandpasta, een rijkgevulde tandpasta zonder fluoride.
