Citroenzuur in mondwater of tandpasta; schadelijk of niet?
Eén van onze lezers vroeg ons onlangs waarom er in sommige tandpasta en mondwater citroenzuur (citric acid) zit. Een begrijpelijke vraag omdat we op deze site herhaaldelijk waarschuwen voor zure voedingsmiddelen als fruit, vruchtensap en frisdrank.
Zuur voedsel tast immers je tandglazuur aan en is het dan verstandig om je tanden te poetsen met een zuur ingrediënt?
Hieronder gaan we kijken wat citroenzuur is en waarom het verwerkt wordt in bepaalde producten.
Wat is citroenzuur?
Citroenzuur is een organisch zuur, dat genoemd is naar de vruchten waarin het veelvuldig voorkomt: citroenen en andere citrusvruchten. Toch beperkt het zich daar niet toe. Veel meer fruitsoorten bevatten dit zuur, evenals tomaten, sla, wijn, kaas en sommige soorten brood.
Citroenzuur is niet alleen een smaakmaker, maar ook een natuurlijk conserveermiddel en antioxidant. Het bestrijdt schadelijke bacteriën en virussen. Om deze reden worden sinaasappels sinds jaar en dag aangeraden om verkoudheid te voorkomen en zit er citroensap in een hete grog die griep leefbaar moet houden.
Citroenzuur vormt een belangrijke voedingstof in de citroenzuurcyclus die een hoofdrol speelt in de celstofwisseling van aerobe levensvormen. Dat zijn organismen die zuurstof nodig hebben om te leven, dus wij vallen daar ook onder. Citroenzuur is met andere woorden één van de basisstoffen van het leven.
Tegenwoordig is dat niet beperkt tot de producten waarin citroenzuur van nature voorkomt. In de voedingsindustrie wordt het op grote schaal gebruikt als smaakmaker, conserveermiddel en pH-regelaar. Je vindt het onder andere terug in frisdranken, ijs, jam en zuurtjes. Op het label staat dan citroenzuur, citric acid of E 330.
Behalve in voedsel wordt citroenzuur onder andere gebruikt om verzorgingsmiddelen en cosmetica op de juiste zuurtegraad te houden, als schoonmaakmiddel voor het ontkalken van huishoudelijke apparatuur en in biologische toilet-reinigers. In de industrie wordt het gebruikt om metalen te etsen.
Vroeger werd citroenzuur gewonnen uit citrusfruit. Maar omdat het tegenwoordig voor van alles en nog wat wordt gebruikt is er een andere methode ontwikkeld. Het wordt industrieel geproduceerd door fermentatie van suiker door de schimmel Aspergillus niger.
Afhankelijk van de toepassing is de concentratie citroenzuur hoger of lager. Het is duidelijk dat die concentratie in een schoonmaakmiddel of ontkalker hoger is dan in een zuurtje of een ijsje.
Kan citroenzuur in tandpasta en mondwater kwaad?
Het antwoord is duidelijk nee.
Citroenzuur wordt soms toegevoegd om de pH waarde van de vloeistof te verlagen naar een getal tussen de 5,5 en 6. Zo is de zuurtegraad evenredig aan de zuurtegraad van speeksel. En zo kunnen andere actievere ingrediënten beter functioneren.
Bovendien zijn de concentraties citroenzuur in mondzorgproducten zo minimaal (0,01%), dat het helemaal opgaat in de vloeistof. Er is dus geen sprake van een direct contact van puur citroenzuur op de tanden. Ofwel schrik niet van het ingredient. Het kan in dit geval geen kwaad.
Wanneer is citroenzuur wel schadelijk voor je tandglazuur?
Voor het percentage citroenzuur in tandpasta en mondwater hoef je dus niet bang te zijn. Maar sommige voedingsmiddelen hebben wel dermate hoge concentraties citroenzuur, dat ze je tandglazuur kunnen aantasten.
Dat geldt vooral voor dranken. Frisdrank smaakt weliswaar vaak zoet vanwege het hoge suikergehalte of andere zoetstoffen, maar de frisse smaak komt van een aanzienlijk gehalte aan citroenzuur of appelzuur. De zoetheid maskeert de zure smaak, maar neutraliseert die niet zodat je zowel een bombardement aan suikers als aan zuren in je mond krijgt. Dit geldt ook voor light-producten en Icetea, wat geen thee is maar een hele zure frisdrank.
Ook alcoholische drankjes, zoals wijn cocktails en mixdrankjes bevatten veel zuren en kunnen je tandglazuur aantasten. Hetzelfde geldt voor energie- en sportdrankjes.
Fruit en vruchtensap is een stuk gezonder dan bovenstaande, maar bevat een hoge concentratie aan citroenzuur. Dat geldt niet alleen voor sinaasappels en citroenen, waar citroenzuur vroeger uit gewonnen werd, maar ook voor bijvoorbeeld ananas, bessen en appels.
Het is natuurlijk niet verstandig om gezond en vitaminerijk fruit te laten staan omdat je bang bent voor je tandglazuur. Denk alleen maar aan scheurbuik, veroorzaakt door een tekort aan vitamine C, dat vroeger vaak voorkwam bij zeelieden die lange tijd zonder vers voedsel zaten. Bij scheurbuik werd ook juist het gebit en het tandvlees zodanig aangetast dat tanden loskwamen en uitvielen.
Toch is het niet verstandig om meerdere keren per dag een beetje fruit of vruchtensap tot je te nemen. Voor je tandglazuur is het beter om dat in één keer te doen en daarna je mond met water na te spoelen. En in ieder geval nooit je tanden poetsen in het eerste half uur na het eten van fruit of drinken van vruchtensap. Datzelfde geldt uiteraard ook voor de bovengenoemde minder gezonde drankjes.
Qua dranken zijn de enige niet verzurende uitzonderingen water, melk, koffie en gewone thee. In tegenstelling tot wat je zou verwachten tasten karnemelk, yoghurt en kefir je glazuur niet aan. Voor al deze dranken geldt dan wel dat er geen suiker aan is toegevoegd.
Behalve dranken wordt citroenzuur ook toegevoegd aan voedingsmiddelen voor een frisse of zure smaak. In sommige voedingsmiddelen proef je dat, zoals jam, ijsjes en snoep maar het zit vaak ook in mayonaise en ketchup. Behalve citroenzuur zijn er nog andere zuren die voor een frisse smaak kunnen worden toegevoegd. Je mond spoelen na het eten van fris en zuur voedsel is dan ook een goede gewoonte. Het verdunt en neutraliseert de zuren die je gebit kunnen aantasten.
Voldoende speeksel is een natuurlijke bescherming tegen zuren. Hoe meer speeksel, des te sneller worden zuren uit voedsel of dranken geneutraliseerd. Heb je last van een droge mond, door welke oorzaak dan ook, besteed hier dan aandacht aan. Als de oorzaak van de droge mondklachten niet weggenomen kan worden, herstel dan in ieder geval de natuurlijke bescherming met hydraterend mondwater, mondspray of mondgel (kunstmatig speeksel).
Daarnaast kan gebitsverzorgende kauwgom helpen om de aanmaak van speeksel te stimuleren.
Tot slot
Hiermee hopen we onze lezer gerust te stellen met betrekking tot het citroenzuur dat in sommige tandpasta’s en mondwaters zit. Waarmee niet gezegd is dat citroenzuur niet schadelijk kan zijn voor je glazuur. Maar het gevaar komt dan niet van het lage percentage in de mondzorg-producten, maar van de hoge concentraties in gezonde en minder gezonde voedingsmiddelen.
Hier vind je een tabel met de percentages citroenzuur in verschillende vruchtendranken: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2637791/
