Bij de zogenaamde inflammatory bowel diseases (IBD) of chronische darmontstekingen raken delen van het spijsverteringskanaal ontstoken en geïrriteerd. In Nederland zijn er ongeveer 90.000 mensen met een chronische darmontsteking. Geschat wordt dat iets meer dan de helft Colitis ulcerosa heeft en iets minder dan de helft de ziekte van Crohn. Zij hebben last van symptomen als buikpijn, opgezette buik, misselijkheid, diarree en gewichtsverlies.
Darmontstekingen kenmerken zich door de zogenaamde opflakkeringen of opvlammingen. Dat zijn perioden dat de symptomen heviger worden, afgewisseld met rustiger perioden waarin de symptomen veel milder of zelfs afwezig zijn. Het verloop van de opflakkeringen is volkomen onvoorspelbaar.
Het spijsverteringskanaal is één doorlopend systeem van mond tot anus. Daarom wordt wel gezegd dat, ook als de darmontstekingen zich op een bepaalde plek concentreren, er consequenties zijn van “mond tot kont”. Het ligt daarom voor de hand dat mensen met een chronische darmontsteking) vaker problemen met hun mondgezondheid hebben.
In dit artikel gaan we kijken naar wat de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa, twee van de meest voorkomende darmontstekingen, zijn en hoe je mond kunt verzorgen als je hieraan lijdt.
Wat is de ziekte van Crohn?
De ziekte van Crohn is een chronische darmontsteking, die genoemd is naar de Amerikaanse maag-darm-leverarts Dr. Burrill Crohn (1884-1983). Hij beschreef de ziekte in 1932 als één van de eersten.
De ontstekingen kunnen verschillende delen van het spijsverteringskanaal aantasten, dat daardoor geïrriteerd raakt. De meest voorkomende vorm van de ziekte van Crohn is een ontsteking in de dunne darm, in de dikke darm of in (delen) van beiden. Maar ook kunnen ontstekingen voorkomen in de maag en aan de bovenkant van de dunne darm.
Iedereen kan te maken krijgen met de ziekte van Crohn. Meestal uit het zich bij jongere mensen, zo tussen de 20 en 30 jaar en dan zowel bij mannen als bij vrouwen. Maar ook bij jonge kinderen kan het tot uiting komen. Er is geen bekende specifieke oorzaak voor de ziekte van Crohn. Wel kunnen bepaalde factoren het risico op de aandoening verhogen, waaronder auto-immuniteit en erfelijke factoren. De ontstekingen zijn niet het gevolg van bacteriële of virus-infecties.
Wat is Colitis ulcerosa?
Colitis ulcerosa is een andere darm-ontstekingsziekte. De Latijnse naam betekent ontsteking van de dikke darm (colon = dikke darm en -itis = ontsteking). Ulcerosa duidt op de zweren die daarbij gevormd worden.
Ingeval van colitis ulcerosa is het slijmvlies, dat de binnenkant van de dikke darm bekleed, chronisch ontstoken. Daarnaast kunnen er ontstekingen, en daardoor klachten, buiten de darmen voorkomen.
Evenals ingeval van de ziekte van Crohn worden de ontstekingen bij Colitis ulcerosa niet veroorzaakt door virussen, bacteriën of parasieten van buitenaf. De oorzaak is intern, maar wat de exacte oorzaak is, is ook hier nog niet helemaal helder. Wel zijn er verschillende factoren bekend die van invloed kunnen zijn op het ontstaan ervan. Zoals bijvoorbeeld verstoringen in het afweersysteem en de kwaliteit van de darmflora (bacterie-huishouding. Ook erfelijkheid lijkt een rol te spelen. Tussen de 5 en 10% van de familieleden van patiënten met een chronische darmontsteking heeft de ziekte ook. Overmatige stress en roken zijn geen oorzaken, maar verergeren de klachten als er chronische darmontstekingen ontstaan.
Colitis ulcerosa komt meestal tot uiting tussen het 15e en 40e levensjaar. Mannen hebben er iets vaker last van dan vrouwen.
Omgaan met chronische darmontstekingen
De symptomen van deze chronische spijsverteringsziekten, zoals diarree en buikkrampen hebben een enorme impact op de kwaliteit van leven.
Als je huisarts vermoedt dat je een chronische darmontsteking hebt, zul je worden doorverwezen naar een internist of een gastro-enteroloog (maag-darm-leverarts). Om de diagnose te stellen zijn er diverse onderzoeken mogelijk, waaronder een bloed- en ontlastingtest, scopie (kijken), biopsie (weefseluitname en onderzoek) en CT-scan. Na de benodigde onderzoeken zal de diagnose worden gesteld en kan er gesproken worden over de behandeling.
De ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa zijn niet te genezen. Het doel van de behandeling is de ziekte zoveel mogelijk rustig en leefbaar te houden. Dus opflakkeringen en complicaties voorkomen. Afhankelijk van de oorzaak en ernst van de symptomen kan dat met antibiotica, corticosteroïden, medicatie tegen diarree en de darmen een tijdje rust geven door middel van sondevoeding of operaties. Daarnaast zullen er vaak aanpassingen in je dieet moeten komen en kan er onderzocht worden of er sprake is van voedselintolerantie, bijvoorbeeld voor zuivelproducten, die de klachten verergeren.
Vaak zul je blijvend onder behandeling staan bij een maag-darm-lever (MDL) arts. Ook de Maag Lever Darm stichting biedt hulp en informatie als je aan de ziekte van Crohn of Colitis ulcerosa lijdt. Je kunt er onder andere het boekje “10 tips voor meer grip op je IBD” gratis downloaden.
De meeste mensen met chronische darmontstekingen kunnen genieten van een gezond en actief leven. Met de juiste behandeling en veranderingen in levensstijl kun je de symptomen beheersen en complicaties voorkomen.
Je mondgezondheid bij een chronische darmziekte
Dr. Henk Brand, medisch bioloog in het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam, heeft onderzoek gedaan naar het verband tussen mondproblemen en chronische darmontstekingen.
Zijn wetenschappelijke onderzoek toont aan dat mensen met een chronische darmontsteking vaker problemen met hun mondgezondheid hebben. Ze zijn gevoeliger voor aften (zweertjes in de mond), ontstoken mondhoeken en tandvleesontstekingen.
Vooral veel mensen met de ziekte van Crohn hebben daar last van, maar liefst tweemaal zoveel als mensen zonder ontstekingen in het spijsverteringskanaal. Patiënten met Colitis ulcerosa blijken minder mondproblemen te hebben dan mensen met de ziekte van Crohn, maar toch nog steeds meer last dan mensen zonder darmontstekingen. Dat is niet zo vreemd, de mond behoort nu eenmaal tot het spijsverteringskanaal. Bovendien zijn er in verband met de ontstekingen in de darmen nogal eens antibiotica nodig, waarvan bekend is dat het de mondflora verstoort.
De problemen met de mondgezondheid betreffen in eerste instantie vooral de zachte weefsels in de mond, de slijmvliezen en het tandvlees. De tanden worden niet direct beïnvloed door de chronische darmklachten, maar uiteindelijk wel indirect door medicatie, voedingsfactoren en een toch wat mindere mondgezondheid.
Mensen met de ziekte van Crohn en in mindere mate mensen met Colitis ulcerosa hebben dan ook meer tandartsbehandelingen nodig dan mensen van dezelfde leeftijd zonder deze darmziekten. Ze hebben meer kans op tandvleesontstekingen en cariës, terwijl dat niet te wijten is aan een slechtere mondhygiëne.
Extra aandacht voor je mond en tanden
De genoemde grotere kans op mond- en gebitsproblemen wordt niet veroorzaakt worden door een gebrekkige mondhygiëne. Het is één van de complicaties van de chronische darmontsteking. Daarom is het goed om bij deze ziekten óók extra aandacht aan je gebit te geven.
Behalve de basis van de dagelijkse mondhygiëne, twee keer per dag je tanden goed poetsen en dagelijks flossen of rageren, kun je je tandarts vragen of er meer nodig is. Uiteraard sla je de tandartscontrole en de bezoeken aan de mondhygiënist voor gebitsreiniging niet over. Dat is misschien verleidelijk als je al veel andere artsen ziet, maar preventie is belangrijk om in de toekomst ernstigere mondproblemen te vermijden.
Daarnaast is het belangrijk dat je tandarts weet dat je een chronische darmontstekingen, met name tijdens een opflakkering. Hoewel er steeds meer aandacht komt voor het verband tussen de mondgezondheid en de algehele gezondheid, is nog niet iedere tandarts hierin opgeleid. Juist bij ziekten van het spijsverteringskanaal, waar de mond deel van uitmaakt, is het verband evident.
Roken is al problematisch voor je mondgezondheid als je geen chronische darmproblemen hebt en als je die wel hebt zou je het echt niet moeten doen. Tegelijkertijd verdubbelt roken de kans op met name de ziekte van Crohn. Ook met Colitis ulcerosa kun je beter niet roken, maar eigenlijk geldt dat ook als je nog helemaal gezond bent.
Droge mondklachten tegengaan
Een droge mond kan heel veel verschillende oorzaken hebben en gezien de bevindingen van dr. Brand is een chronische darmziekte daar één van. Droge mondklachten geven minimaal een onprettig mondgevoel, maar kunnen ook het nodige ongemak geven bij praten en eten.
Bovendien heeft een droge mond, door welke oorzaak dan ook, een negatief effect op de mondgezondheid en daarmee voor je gebit. Ondanks dat je misschien meer last hebt van de andere symptomen van de ziekte van Crohn of Colitis ulcerosa, is het toch verstandig om de droge mondklachten serieus aan te pakken.
Speeksel heeft een reinigende functie voor je mondholte en beschermt je gebit. Heb je er tekort aan, dan zijn die functies niet meer optimaal. Het is daarom goed om het tekort aan speeksel te compenseren door je mond te hydrateren en de speekselklieren te stimuleren om meer speeksel aan te maken.
Allereerst moet je bij droge mondklachten kritisch kijken naar de ingrediënten van je tandpasta. Veel reguliere tandpasta bevatten schadelijke en irriterende chemicaliën, zoals alcohol, SLS (sodium lauryl sulfaat), chloorhexidine en kunstmatige smaak-en kleurstoffen.
Om de mondslijmvliezen niet nog verder te prikkelen kun je beter kiezen voor een tandpasta en mondwater met milde bestanddelen. Er zijn goede producten, die speciaal gericht zijn op het tegengaan van droge mondklachten. Ze houden je mondslijmvliezen gehydrateerd en stimuleren de speekselklieren. Zonder het evenwicht van de mondflora, dat ingeval van darmziekten toch al veel te lijden heeft, niet nog verder te verstoren.
Goede producten om je mond te hydrateren en je speekselklieren aan het werk te zetten
Een voorbeeld van een goede tandpasta is BioXtra Droge Mond Tandpasta. Deze voegt de natuurlijke enzymen toe die normaal gesproken in je speeksel hun reinigende en bacteriedodende functies uitvoeren. Daarnaast bevat de tandpasta xylitol, dat niet alleen de speekselproductie stimuleert en een frisse smaak geeft, maar ook de aangroei van tandplak afremt.
Een andere optie is Xerostom tandpasta, eveneens speciaal is ontwikkeld voor mensen met een droge mond. Xerostom tandpasta hydrateert en verzacht de mondslijmvliezen onder andere met extra vierge olijfolie. Beide tandpasta’s bevatten fluoride om cariës (gaatjes) te voorkomen.
Ook kun je gaan voor het OraRelieve Droge Mond pakket. Dat bestaat behalve uit tandpasta uit mondwater, mondspray en hydraterende gel. Allemaal gericht op het tegengaan van droge mondklachten door hydratatie en het stimuleren van de speekselklieren. Tegelijkertijd wordt uiteraard je gebit gereinigd.
Helemaal vegan, biologisch en milieuvriendelijk is het Droge mondpakket van UK Organics. Het bestaat uit tandpasta en mondwater op basis van kokosolie en rode mandarijnolie. Deze zachte natuurlijke ingrediënten reinigen, hydrateren, verzachten en stimuleren de eigen speekselaanmaak.
In het algemeen is het raadzaam om bij ernstige droge mondklachten, behalve het tanden poetsen en mondspoelen, in de loop van de dag ook iets te doen aan de hydratatie van de mond. Bijvoorbeeld met een speciale hydraterende gel, wat ook wel “kunstmatig speeksel” wordt genoemd.
Dat kan uitstekend met Moist-R Mondgel. Die bevochtigt de droge mondslijmvliezen en verzacht irritaties, aften en wondjes in de mond die bij chronische darmontstekingen nu eenmaal wat vaker voorkomen. De mondgel stimuleert de eigen speekselproductie en beschermt je gebit dankzij de koele frisheid van xylitol.
Xylitol speelt ook de hoofdrol in Moist-R kauwgom, een goede en gebitsverzorgende kauwgom die heel geschikt is om tussendoor je mond te hydrateren en de speekselklieren te stimuleren. De stukjes kauwgom zijn iets groter dan die van andere merken. Daarbij is de buitenkant zachter, wat prettig is bij een droge, gevoelige mond.
Tot slot
Bovengenoemde producten kunnen je helpen je mondgezondheid zo goed mogelijk te houden. Ze maken een zacht en mondvriendelijk onderhoud mogelijk van de zachte weefsels in je mond, die bij een Crohn- of Colitis-patiënt nogal wat te lijden hebben. Bij acute problemen ga je uiteraard direct naar de tandarts.
