Het is ongemakkelijk tot ronduit gênant maar sommige mensen, zowel kinderen als volwassenen, kwijlen in hun slaap. Er zijn tal van mogelijke oorzaken voor en daarbij ook omgevingsfactoren die ertoe leiden dat iemand in de slaap kwijlt. Meestal is de onderliggende oorzaak onschuldig en zijn er maatregelen te nemen om van het nachtelijke kwijlen af te komen. In andere gevallen is het goed om een arts te raadplegen.
In dit artikel gaan we nader kijken naar het hoe en waarom van kwijlen tijdens de slaap.
Wat gebeurt er als je kwijlt tijdens je slaap?
Voldoende speeksel is een zegen voor je gebit. Het is zuurstofrijk, neutraliseert de zuurgraad in de mond en spoelt bacteriën en virussen de maag in, wat zij in de meeste gevallen niet overleven. Maar overmatig speeksel kan lastig zijn. Normaal gesproken wordt een teveel aan speeksel via de keel afgevoerd. Je hoeft daar niet bij na te denken, als er teveel speeksel in je mond zit zorgt een automatische slikreflex ervoor dat je het doorslikt.
Als de slikreflex ontspannen is, wat tijdens de slaap meestal het geval is, kan het speeksel zich in de mond ophopen. Hoewel de speekselproductie ‘s nachts hoort af te nemen, gebeurt dat soms niet. Als je dan ook nog eens op je zij slaapt, kan het teveel aan speeksel uit de mondhoek glijden in plaats van dat je het doorslikt.
Oorzaken van kwijlen in het mond en neus-gebied
Om te beginnen kunnen allergieën en infecties in de keel leiden tot een overmatige speekselproductie. Bijvoorbeeld door een ontsteking van het neusslijmvlies, waarbij ook het neusslijm afgevoerd word naar de mondholte. Ook bij- of voorhoofdholte ontstekingen kunnen dit veroorzaken, evenals een keelamandelontsteking. Bovendien kun je door deze kwalen noodgedwongen via de mond ademen. Dit doe je automatisch als je via je neus te weinig zuurstof binnen krijgt. Een open mond vergroot de kans op kwijlen in je slaap.
Hetzelfde geldt voor problemen in de mond als een tandvleesontsteking of gebroken tanden. Of een grote tong of gezwollen mondslijmvliezen, waardoor de ruimte in de mond te klein is voor de hoeveelheid speeksel.
Brandend maagzuur (zure reflux) zorgt voor een overmaat aan speeksel als reactie op het zuur in de mond, wat verdund moet worden. Meer speeksel neutraliseert de zuurgraad in de mond ter bescherming van het gebit.
In deze gevallen is het mogelijk dat je gaat kwijlen in je slaap als je op je zij of op je buik slaapt. In sommige gevallen is het tijdelijk, zoals bij een verkoudheid, maar heb je er langdurig last van dan is het verstandig om op zoek te gaan naar de oorzaak en deze te verhelpen. Bijvoorbeeld ingeval van een allergie of als je regelmatig last hebt van brandend maagzuur is het verstandig dit met je huisarts te bespreken. Heb je problemen met je gebit, bespreek het dan met je tandarts.
Kwijlen door neurologische aandoeningen
Wordt het kwijlen door een neurologische aandoening veroorzaakt, dan is het wat ingewikkelder. Bijvoorbeeld ingeval van de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson en bepaalde vormen van autisme. Ook ziekten die spieren aantasten, zoals multiple sclerose, en verlammingen door bijvoorbeeld een beroerte kunnen leiden tot kwijlen. En dan niet alleen in de slaap maar ook overdag omdat de mondspieren voortdurend ontspannen of verlamd zijn.
Daarnaast zijn er nog bepaalde medicijnen die zorgen voor een teveel aan speeksel. Onder invloed van antipsychotica en geneesmiddelen tegen de ziekte van Alzheimer kun je gaan kwijlen. In die gevallen is het raadzaam om dit te melden bij de behandelend arts, Misschien dat de medicatie of de dosis kan worden aangepast zodat de speekselafscheiding ’s nachts vermindert.
De slaaphouding
Overmatige speekselproductie alleen leidt nog niet automatisch tot kwijlen. Slaap je op je rug, dan wordt het overtollige speeksel afgevoerd door de mond en blijft je kussen droog. Maar als je op je zij of op je buik slaapt, kan er speeksel je mond uitlopen. Hoewel slapen op je rug ook beter is voor je nekwervels, heb je je houding tijdens je slaap nu eenmaal niet onder controle. Je kunt natuurlijk wel proberen in ieder geval op je rug in te slapen.
Niet teveel maar te weinig speeksel
Hoewel een overmaat van speeksel vervelend kan zijn omdat je gaat kwijlen in je slaap, heeft een tekort aan speeksel ook grote nadelen. Een droge mond, oftewel xerostomie, voelt niet prettig en kan zelfs ongemak geven bij praten, kauwen en het doorslikken van voedsel.
Terwijl je als je tijdens je slaap kwijlt gewoon rustig door kunt slapen, kun je van te weinig speeksel een dorstgevoel hebben en daar ’s nachts van wakker worden. Voor je gebit heeft speeksel een beschermende functie. Een droge mond is daarom niet alleen maar hinderlijk, het gaat ten koste van je mondgezondheid en geeft op den duur meer kans op cariës (gaatjes) en tandvleesontstekingen. Een droge mond geeft ook vaak een vieze smaak en een slechte adem.
Net als een teveel aan speeksel heeft xerostomie ook veel en heel verschillende mogelijke oorzaken. Ook hier kan slapen met je mond open en ademen via je mond een oorzaak zijn. Dat zorgt dan bij het wakker worden voor een droge mond en een vieze smaak.
Vaak zijn de droge mondklachten ook overdag aanwezig en verstoren ze het praten en kauwen.
De meest onschuldige en gemakkelijk te verhelpen oorzaak is het gebruik van mondzorg-producten met agressieve of uitdrogende bestanddelen zoals alcohol en andere antiseptische middelen. Ook zonder droge mondklachten is het goed om deze te vervangen door mildere en natuurlijkere tandpasta en mondwater.
Een droge mond kan ook veroorzaakt worden door medische factoren. Bijvoorbeeld bij diabetes zijn droge mondklachten een vaak voorkomende complicatie. Ook psychische aandoeningen als stress en angst remmen de speeksel-productie af, evenals hormoonschommelingen. Bij vrouwen in de overgang komt een tekort aan speeksel dan ook regelmatig voor.
Naast aandoeningen, kunnen ook medicatie en behandelingen de speekselvloed verstoren. Dat geldt bijvoorbeeld voor bepaalde antidepressiva en bestraling tegen kanker, met name in het keelgebied.
Aanvankelijk dacht men dat de speekselproductie door ouderdom per definitie afneemt, maar het lijkt toch meestal te herleiden naar de bijwerkingen van medicatie. Veel mensen gaan naarmate ze ouder worden steeds meer medicijnen gebruiken. De kans dat daar een medicijn met deze bijwerking bij zit wordt dus groter naarmate je ouder wordt.
Wat te doen aan droge mondklachten?
Wat de oorzaak van je droge mond ook is, het is goed om hier aandacht aan te besteden. Probeer te achterhalen wat de oorzaak is en bespreek het zonodig met je huisarts of tandarts. Is de oorzaak bekend maar niet te verhelpen, zoals ingeval van medische factoren? Gebruik dan speciale mondzorg-producten tegen droge mondklachten om het ongemak te verzachten en je gebit te beschermen.
- Wees alert op de ingrediënten van je tandpasta en mondwater. Vermijd bijtende en irriterende stoffen als alcohol, SLS (sodium lauryl sulfaat), triclosan en chloorhexedine. Ook allerlei onnodige kunstmatige smaak-en kleurstoffen kun je beter vermijden.
- Pas je dagelijkse mondhygiëne aan door te kiezen voor producten die speciaal gericht zijn op het tegengaan van een droge mond. Deze hydrateren je mondslijmvliezen en stimuleren de speekselklieren om meer eigen speeksel te produceren.
- Bij ernstige droge mondklachten kun je tussendoor hydraterende mondspray of -gel gebruiken, wat ook wel “kunstmatig speeksel” wordt genoemd. Dit verfrist je mond en verzorgt je gebit tussen het tanden poetsen in.
Teveel of te weinig speeksel
In dit artikel hebben we gekeken naar teveel speeksel, waardoor je gaat kwijlen in je slaap, en een tekort aan speeksel. Omdat beiden veroorzaakt kunnen worden door een medische oorzaak, is het verstandig om een arts te raadplegen als je niet weet waar het teveel of tekort vandaan komt.
