Laatst had ik een discussie over ouderen. Tegenwoordig wordt nogal vaak met de term ‘kwetsbaar’ gesmeten. Zo moet je je kwetsbaar kunnen opstellen, vertellen veel leiderschap goeroes. Dus kwetsbaarheid is schijnbaar iets moeilijks. Dat gaat niet vanzelf. Een kwetsbare oudere beschikt dus over een bijzonder talent!
Hoe ziet een oudere eruit?
Als je het zo insteekt, klinkt het al een stuk beter. Maar wat stel jij je voor bij een kwetsbare oudere? Zelf zag ik alleen al bij de term ‘oudere’ een kromlopende gekrompen dametje of mannetje voor me. Met een stok of een rollator, met een soepjurk of een hoed. Van die klagende figuren, niks deugt er en vroeger-was-alles-beter-types. En misschien liep de oudere er zo vroeger ook wel bij. Maar tegenwoordig klopt dit beeld echt voor geen meter meer.
Komen ze nog naar de tandarts?
Onze beroepsverenigingen vragen ons om waakzaam te zijn. We moeten voor de kwetsbare oudere zorgen en ze niet uit het oog verliezen. We moeten ons patiëntenbestand uitpluizen en bekijken of we niemand ‘kwijt’ zijn. We moeten mensen van middelbare leeftijd vragen of hun ouders nog wel netjes naar de tandarts gaan. Dus ik ging ook wat alerter zijn of er nog wel genoeg ouderen bij me in de stoel kwamen.
Strijders
Tot mijn verbazing was er een heel groot deel van mijn trouwe bezoekers veel ouder dan ik dacht. Ze komen vaker dan jongere mensen op de fiets en gaan goed gehumeurd de deur weer uit. Ja en soms hebben ze inderdaad van alles onder de leden. Vaak hart- en vaatziektes, een pilletje voor het cholesterol, voor de hoge bloeddruk, een plattablet…Soms zijn ze dement, hebben Parkinson, staan onder controle van de oncoloog. En toch…ik heb ze nooit bestempeld als kwetsbaar. Deze mensen weten dondersgoed wat ze willen en genieten vaak van de kleine dingen van het leven. Ja en soms valt er een traan. Het zijn strijders. Maar kwetsbaar?
In je mond laten poeren
Ook worden er projecten opgezet binnen verpleeghuizen waar het personeel onder de neus wordt gewreven dat ze absoluut die ouderen moeten tandenpoetsen. Maar willen deze ouderen dat wel? In een verpleeghuis kom je niet zomaar. De verwachting is dat je dan binnen korte tijd zal overlijden. En dan komt er iemand in je mond poeren. Nou…persoonlijk denk ik dat lang niet iedere oudere hierop zit te wachten.
Eigen regie
We zijn binnen de (mond)zorg nog steeds stappen aan het zetten om patiënten hun eigen regie te geven. Om samen naar gezondheid te kijken en samen behandelplannen te maken. We halen het ego van de zorgprofessional steeds meer uit de kamer. We proberen onze kennis over te dragen en vertrouwen erop dat onze patiënten vervolgens zelf een verstandige keuze maken. Zo kiezen heel wat patiënten toch voor een kunstgebit terwijl er nog andere opties zijn. Nog vaker andersom: mensen kiezen om hun eigen tanden te houden terwijl we aangeven dat ze chronisch fors ontstoken zijn. We hebben het ermee te doen en we proberen erin te berusten.
Zorg en Dwang
En toen kwam ineens de wet Zorg en Dwang. Als een patient wilsonbekwaam wordt verklaard dan kan er zorg worden ingezet die de patiënt voorheen niet wilde. Dat geldt dan ineens niet meer. De vertegenwoordiger en de zorgverleners beslissen dan of iets wel of niet gebeurt. Je kunt je voorstellen dat een handeling die je altijd zelf deed, zoals tandenpoetsen, best moeilijk los te laten is. Als iemand anders je tanden gaat poetsen dan kan dat tot kokhalsneigingen leiden, tot overprikkeling en zelfs paniek omdat je de controle verliest. Het is niet heel vreemd dat iemand dan in de weerstand komt en zich dan verzet. Toch?
Ze vinden het wel best…
Je zou zeggen dat het risico op pijnklachten wel te hoog is om het tandenpoetsen te laten schieten. Plus dat een oudere wel heel onaangenaam gaat ruiken als het gebit niet goed wordt onderhouden. Juist die pijnklachten kan die weerstand op het tandenpoetsen nog meer verhogen. Dus voorkomen is wederom beter dan genezen. Ook wil je dat een oudere nog goede sociale contacten kan hebben met familie en als ze niet prettig ruiken dan kunnen ze die knuffel ook wel vergeten. Maar dat is wat wij voor hen invullen. Ik heb het idee dat die ouderen het regelmatig allemaal wel best vinden. Ze weten dat het einde nadert. Ze zijn moe. Hun zenuwen functioneren ook niet meer zo best en dus voelen ze dat joekel van een gat ook niet.
Ze zijn er altijd zuinig op geweest
Anderzijds zijn er natuurlijk ouderen die altijd super zuinig op hun gebit zijn geweest en waarvan je weet dat ze het waarderen als het voor hen bijgehouden zou worden. Ook zij kunnen af en toe weerstand geven omdat ze simpelweg de weg kwijt zijn. Wie is die mevrouw met die borstel? Wat was tandenpoetsen ook alweer? Wat een gekke frisse smaak, kan ik die tandpasta op mijn boterham doen?
Maar ja…wie ben ik?
Kortom…Heel wat ouderen staan in hun kracht en komen gewoon naar de praktijk. Andere ouderen weten niet meer zo goed wat ze nu wel en niet willen en beslissen anderen voor hen. Of zij de juiste keuze maken, zullen we nooit weten. Ik zou er in elk geval voor willen waken dat we verzorgers verplichten om hun tanden te poetsen. Zij wagen letterlijk hun vingers aan deze gevaarlijke klus. Weerstand kan namelijk ook betekenen dat de oudere letterlijk van zich afbijt. Deze verzorgers zijn al zo vreselijk druk. Wie is dan precies de kwetsbare? Deze zorgverleners willen mensen met liefde behandelen en het lijkt me vreselijk als je iemand echt tegen wil en dank zou moeten tandenpoetsen.
