Als je bang bent voor de tandarts, of liever gezegd voor zijn of haar behandelingen, kun je je troosten met de gedachte dat je niet de enige bent. Vier op de tien Nederlandse volwassenen blijkt enige vorm van angst te ervaren om naar de tandarts te gaan. Eén op de acht is zelfs heel erg tot extreem bang en dan zijn er nog zo’n 800.000 Nederlanders die zo bang voor de tandarts zijn dat ze helemaal niet meer gaan.
In verreweg de meeste gevallen van deze extreme angst voor de tandartsbehandelingen is die in de jeugd ontstaan. In het verleden lieten zowel de behandelingen als de omgangsvormen van veel (school) tandartsen te wensen over. Het is niet vreemd dat je daar schrik aan overhoudt, maar realiseer je dat dat vroeger was.
Tegenwoordig is de sfeer in de tandartspraktijk totaal anders. Bij kinderen is de angst voor de tandarts dan ook veel minder dan bij volwassenen. Onderzoek geeft aan dat ongeveer 15% van de kinderen bang is voor de tandarts, waarvan 6% extreem bang.
De consequenties van niet of te laat naar de tandarts gaan
Gelukkig kunnen de meeste volwassenen en kinderen die bang zijn voor de tandarts zich wel over die angst heen zetten en toch naar de tandarts gaan. Het geluid van de boor kan in de wachtkamer al je angstgevoelens activeren. Ook komt wel angst voor dat behandelingen zoals een zenuwbehandeling extreem veel pijn doen of dat de tandarts uitschiet en de tong of mondweefsels zal beschadigen.
Maar het bezoek zo lang mogelijk uitstellen heeft uiteraard ook al gevolgen voor je gebit. Ook al verzorg je je gebit dagelijks nog zo goed, er zet zich op de duur altijd tandsteen af. Hierdoor leidt verwaarlozing van het gebit tot ongezonde tanden, ongezond tandvlees en uiteindelijk tot ernstige ziektes. Ook je uiterlijk lijdt onder de verwaarlozing van je tanden, wat weer consequenties heeft voor je sociale leven.
Daarbij komt nog, dat naarmate je noodzakelijke behandelingen uitstelt, ze in de toekomst ingrijpender zullen zijn. Een klein gaatje zal bij halfjaarlijkse controle worden ontdekt en gevuld. Ga je jaren niet naar de tandarts, dan wordt het kleine gaatje groter en zal ook het boorgat groter zijn als er wel gevuld wordt. En als het echt lang duurt kan het gebeuren dat heel de kies of tand niet meer te redden is.
Wat kun je aan je angst doen als je wel naar de tandarts gaat?
Om te beginnen is het zonder meer bewonderenswaardig dat je je over je angst heen zet en gewoon naar de tandarts gaat. Maar het is natuurlijk niet prettig als je in de wachtkamer een hartverzakking krijgt omdat de tandarts een andere patiënt aan het boren is. Bedenk dat ook de tandheelkundige techniek in de loop der jaren sterk is verbeterd en de horrorscenario’s uit je jeugd echt verleden tijd zijn. Vrijwel alle behandelingen verlopen tegenwoordig nagenoeg pijnloos, inclusief de beruchte wortelkanaalbehandeling of zenuwbehandeling.
Veel tandartsen zorgen voor een sfeer van wederzijds vertrouwen en geruststelling. Eerst even een praatje maken en informatie geven over de behandeling die je te wachten staat. Ook tijdens de behandeling zal de tandarts steeds vertellen wat hij of zij gaat doen en waarom.
Ben je toch bang voor een bepaalde behandeling, geef dat dan aan bij de tandarts. Deze is er dan op voorbereid en kan eventueel nog meer extra tijd voor je uittrekken. Bij specifieke angst voor pijn kun je vragen om een verdoving voor simpele ingrepen, waarbij normaal geen verdoving nodig is. Zelfs van de prik voor de verdoving hoef je nauwelijks iets te voelen dankzij voorverdoven met een verdovende zalf of spray.
Bij zware ingrepen zoals een moeizame extractie (het trekken van tand of kies) zal de tandarts een teken met je afspreken zoals je hand opsteken als je het niet meer trekt, waarop de tandarts de behandeling kan onderbreken. Hierdoor krijg je ook meer gevoel van controle.
Wat kun je doen als je vanwege angst al heel lang niet meer bij de tandarts bent geweest?
Angst is een slechte raadgever en dat geldt natuurlijk ook bij angst voor de tandarts. Hoe langer je het tandartsbezoek uitstelt, hoe verder je gebit achteruit gaat. Een slecht gebit is funest voor je zelfvertrouwen en je sociale leven. Bovendien zal er vroeg of laat een moment komen dat je er niet onderuit komt omdat je kiespijn hebt. Eigenlijk is het dan al te laat en zal een veel grotere ingreep nodig zijn.
Wil je zo’n situatie voor zijn, praat dan met anderen over je angst. Vraag ze tegelijk naar hun ervaringen en hoe hun tandarts te werk gaat. Is hij of zij aardig en wordt er de tijd genomen om patiënten gerust te stellen? Ook presenteren veel tandartsen zich met een website, waarbij vaak specifiek de aanpak wordt genoemd bij mensen met angst voor de tandarts.
Je kunt een eerste afspraak maken voor een controle, waarbij er nog niet behandeld wordt. Zo kun je kennis maken en kijken of het persoonlijk klikt. Bij het maken van de afspraak is het goed om de situatie uit te leggen en zeker bij extreme angst dit al telefonisch aan te geven. Zo kan de tandarts er rekening mee houden en zorgen voor extra tijd en rust.
Wat de tandarts kan doen
Tegenwoordig wordt er bij alle behandelingen die ook maar enigszins pijnlijk zouden kunnen zijn verdoofd. Dat gebeurt in de meeste gevallen standaard, dus ook bij mensen die niet bang zijn. Sommige tandartsen verdoven ook voor, zodat je zelfs het kleine prikje van de verdoving niet voelt. Als je angst hebt voor pijn is dat een goed idee. Als je na de verdoving toch pijn voelt, bijvoorbeeld doordat de verdoving tijdens lange behandelingen langzaamaan uitwerkt, geef dat dan aan. Dan kan de tandarts nog een beetje extra verdoven.
De meeste tandartsen zullen tijdens de behandeling precies uitleggen wat ze gaan doen en bijvoorbeeld hoe lang het gaat duren. Als je angst hebt voor de behandeling is dat extra belangrijk.
Desgewenst kun je vragen of je de instrumenten mag zien en weten waarvoor ze gebruikt kunnen worden. Al kan dat bij sommige angstige mensen juist weer averechts werken. Hetzelfde geldt voor het meekijken je mond via een spiegeltje.
Extra ontspanning
Sommige tandartsen werken met lachgas voor mensen met angst. Lachgas ontspant en neemt het gevoel van angst grotendeels weg. Hetzelfde geldt voor kalmerende middelen als dormicum. Dit wordt pre-medicatie genoemd.
Bij extreme angst voor de tandarts kan dit nog onvoldoende zijn. Dan is er de mogelijkheid van behandeling onder narcose. Je bent dan volledig buiten bewustzijn en zal helemaal niets merken van de behandeling. Afgezien van in het ziekenhuis gebeurt dit in enkele tandheelkundige klinieken in de vorm van intra-veneuze sedatie.
Het spreekt voor zich dat middelen als lachgas, dormicum en zeker narcose alleen worden gebruikt als dat echt noodzakelijk is, dus niet als je een beetje zenuwachtig wordt van een nieuwe vulling.
Wat je zelf nog kunt doen tegen angst
Je kunt kijken naar ontspanningsoefeningen en je daarop richten voor en tijdens de behandeling.
Misschien helpt het om je oortjes mee te nemen en tijdens de behandeling rustgevende muziek op je mobiele telefoon te luisteren. Ook kan het helpen om in een kledingstuk of sjaal te knijpen, maar pas op dat je daarmee juist niet nog meer spanning oproept. Misschien zijn er nog andere, persoonlijke oplossingen te bedenken waarmee je angstgevoelens afnemen. Bespreek dit dan met de tandarts.
Angst voor de tandarts bij kinderen voorkomen
Bij veel mensen begint de angst voor de tandarts in de kindertijd. Doe je kind een plezier en voorkom dat het angstig wordt. Aangeraden wordt bijvoorbeeld om kinderen mee te nemen bij je eigen controles en behandelingen. Zo kan het wennen aan de tandarts en de tandarts-omgeving, nog voordat het zelf tandzorg nodig heeft. De kans is dan kleiner dat er later angst ontstaat.
Bij jonge kinderen zal er altijd één van de ouders tijdens de controle of behandeling aanwezig zijn. Blijf erbij, maar laat de behandeling en de communicatie zoveel mogelijk over aan de tandarts. Vooraf kun je het kind geruststellen, maar doe geen valse beloften als “Je voelt er niets van”. Dit werkt averechts als het kind toch iets blijkt te voelen. Een kind dat zich flink heeft gehouden tijdens de behandeling mag best beloond worden met iets leuks.
