Hoe is het met ouders of met jouw opa en oma gesteld? Lukt het nog om een beetje contact te houden? Het sociale contact is heel belangrijk voor hen. Uit onderzoek blijkt zelfs dat het wel of niet hebben van een sterk netwerk invloed heeft op je gezondheid. Veel kwetsbare ouderen hebben last van ondervoeding. Een te hoog gewicht is niet goed maar een te laag gewicht kent ook ongezonde gevolgen. Wat heeft dit alles met je mond te maken, denk je misschien. Best veel!
Die van mij…
Mijn opa en oma zijn helaas al overleden. Mijn oma rookte als een ketter en het liefste wat ze deed was een woordpuzzel maken onder het genot van een glaasje wijn en een piepklein chocolaatje. Naar mate ze ouder werd hoe kleiner en dunner ze werd. Ze was altijd sjiek gekleed in een mantelpakje maar maatje xxs was op een gegeven moment al veel te groot. Ze at niet goed. Ze pulkte het wit uit het brood en kneedde daar een balletje van. Ook daar deed ze uren mee. Ik besef me nu pas dat ze altijd een beetje deed alsof ze at. Ze bezocht heel regelmatig de kapper maar eigenlijk hoorde ik haar nooit over gezellige bijeenkomsten. Ik weet nog dat de binnenkant van haar tanden altijd pikzwart waren totdat ze een kunstgebit kreeg. Ze viel regelmatig. Mijn opa was juist een sterke man die altijd vroeg op stond en dan zingend een glaasje jus d’orange perste. Hij hield erg van zwemmen en wandelen en had altijd gezonde eetlust. Hij ging ook erg graag naar de sociëteit. Hij overleefde oma en werd 96. Vlak voor zijn dood kwam de tandarts aan huis om zijn tanden te trekken na een stevige longontsteking.
Wat is ondervoeding?
Ondervoeding bij ouderen komt helaas vaak voor. Binnen de thuiszorg 15-25% en in verpleeghuizen zelfs 20-25%! Steeds meer mensen blijven langdurig thuis wonen en krijgen zorg van mantelzorgers. Helaas heb ik hier geen cijfers van. Er is sprake van ondervoeding op het moment dat er verlies is van lichaamsgewicht en spiermassa. ‘Ondervoeding kan worden beschouwd als een voedingstoestand waarbij sprake is van een tekort of disbalans van energie, eiwit en/of andere nutriënten (voedingsstoffen), die leidt tot meetbare nadelige effecten op de lichaamsomvang en lichaamssamenstelling, op het functioneren en op klinische resultaten.’ (Stratton 2003).
Oorzaak en gevolg van ondervoeding
Ouderen hebben nu juist goede voeding nodig voor hun weerstand. We kennen veel kwetsbare ouderen. Zij hebben een of meerdere aandoeningen en vaak veel medicatie. Dit belemmerd hun welzijn en kwaliteit van leven. Uiteindelijk kan men aan ondervoeding sterven. Treurig he? En weet je wat nou zo sneu is? Deze ouderen eten en drinken zo weinig omdat ze depressief zijn, eenzaam en/of afhankelijk. Je snapt vast dat het geen lolletje is om in je eentje te eten. Daarom is het zo belangrijk dat zorgverleners niet alleen zorgen voor een hapje en een drankje maar er vooral even bij gaan zitten en een praatje maken. Anders wordt het simpelweg niet gegeten.
Oorzaak in de mond gelegen
Mensen die te maken hebben met depressie krijgen hier regelmatig anti-depressiva voor. Deze medicatie staat bekend om het veroorzaken van een droge mond. Niet alleen dit medicijn veroorzaakt een droge mond. Als je drie verschillende medicatie moet nemen, heeft dit vrijwel altijd effect op de speekselklieren. Hoe zou je het vinden als je een boterham moest eten en je een gortdroge mond hebt? Dat valt niet mee. Het is dan veel werk om die boterham klein te kauwen en bovendien smaakt het een stuk minder lekker. Ook is het moeilijk om een kunstgebit in te hebben bij een droge mond. Die zuigt zich dan niet goed vast en valt als het ware uit de mond. Een droge mond kan dus zo tot ondervoeding leiden.
Ook andere problemen in de mond kunnen tot ondervoeding leiden. Bijvoorbeeld gesprongen lippen die niet meer goed helen. Hiervoor kan er zinkzalf gebruikt worden. Maar denk ook aan gebroken kiezen of tanden die erg losstaan. Je zou zeggen dat de oudere dit wel zou voelen en hier melding van zou maken. Dit gebeurt toch regelmatig niet. Doordat de zenuwen minder goed werken, wordt er geen signaal afgegeven dat er iets aan de hand is. Het kauwen gebeurt dan niet goed genoeg meer en is vermoeiend. Ouderen die een prothese hebben, kunnen hier ook veel problemen mee ervaren. Ze gaan niet meer naar de tandarts en de prothese heeft allang zijn beste tijd gehad.
Cirkeltje..
Andersom kan ondervoeding leiden tot een ongezond gebit. Bijvoorbeeld door het gebrek aan vitamine C. Het tandvlees gaat ontsteken waardoor uiteindelijk tanden en kiezen los komen te staan. Deze ontsteking kan ook de smaak beïnvloeden. Een vies verhaal, maar er kan echt bloed en pus uit het tandvlees lopen als je op iets kauwt. Je kunt je voorstellen dat dit niet lekker smaakt. Hierdoor eet je dus nog minder en al helemaal geen dingen waar je op moet kauwen zoals rauwkost. En dat is jammer want kauwen stimuleert het brein. Ouderen kunnen daardoor (sneller) dement raken. Ouderen die dement zijn weigeren vaak voeding tot zich te nemen.
Belang bezoekje
Zo zie je dus hoe belangrijk het voor ouderen is om naar de tandarts en mondhygiënist te blijven gaan. Zij komen tegenwoordig ook steeds vaker aan huis. Niet alleen maar om hun tanden in orde te houden zodat er goed gegeten kan worden maar ook voor een sociaal praatje. Mijn oma ging daarom dus zo graag naar de kapper. Gewoon voor de gezelligheid. Mijn opa had de soos en omdat hij tandarts was, had hij tot op het laatst nog zijn eigen tanden. Ik mis ze allebei…mijn kleine omaatje en mijn held, mijn opa. Zij hadden ook hun kinderen en hun buren die altijd goed voor hen zorgden. Daar ben ik ze heel dankbaar voor!
