Gaatjes in tanden en kiezen, ook wel cariës genoemd, zijn een algemeen probleem in de mondgezondheid. Bijna iedereen krijgt er in zijn leven wel eens mee te maken, vooral jongeren hebben hier veel mee te maken (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2018). Maar wat is een gaatje nu precies? Hoe ontstaat het, hoe herken je het, en nog belangrijker: hoe kun je gaatjes voorkomen en behandelen? In deze blog geven we je antwoord op deze vragen.
Geschreven door
Donna van der Laarse
Laatst bijgewerkt: 01-02-2024
Medisch beoordeeld door
Martin Giniger
Tandarts
Wat is een gaatje?
Een gaatje, wat onder tandartsen vaak cariës wordt genoemd, is een beschadiging van de tand of kies. Het ontstaat wanneer het harde, beschermende glazuur van je tand wordt beschadigd. Dit gebeurt vaak door de inwerking van zuren die door bacteriën in tandplak worden aangemaakt.
Tandplak is een laagje dat voornamelijk bestaat uit voedselresten, slijm en bacteriën. Als het glazuur is beschadigd, kan er een gaatje ontstaan. Wanneer het gaatje niet wordt behandeld, kan het dieper doordringen tot het dentine (tandbeen) en zelfs tot de pulpa, het binnenste deel van de tand waar de zenuwen en bloedvaten zitten (Harvard Health, z.d.).
Het ontstaan van een gaatje in je tanden en kiezen
Een gaatje ontstaat meestal door de vorming van tandplak op en tussen de tanden. Bacteriën in deze tandplak zetten suikers uit ons eten en drinken om in zuren. Deze zuren tasten het tandglazuur aan. Dit kan leiden tot demineralisatie, waarbij de harde buitenlaag van je tand langzaam wordt afgebroken. Zonder de juiste mondhygiëne kan dit proces zorgen voor een gaatje. Als je weinig suiker eet, goed poetst en fluoride gebruikt, verklein je de kans op een gaatje (Harvard Health, z.d.).
Hoe herken je een cariës in je tand of kies?
Een gaatje herkennen is niet altijd gemakkelijk, omdat ze in de beginfase vaak geen pijn of irritatie veroorzaken. In eerste instantie kan cariës zichtbaar zijn als een doffe, witte vlek op de tand of kies. Later kan dit verkleuren naar bruin of geelachtig met een donkere plek eromheen. Niet alle gaatjes kun je op tijd ontdekken. Gaatjes die tussen je tanden of kiezen zitten of onder een vulling zitten zijn vaak moeilijk te ontdekken. Met een röntgenfoto kun je gemakkelijk alle gaatjes in kaart brengen (H Selwitz et al., 2007).
Het voorkomen van een gaatje
De meeste cariës ontstaan door slechte mondverzorging. Hieronder lees je wat je moet doen en welke middelen tegen gaatjes je moet gebruiken om de kans op gaatjes te verkleinen (NVM mondhygienisten, 2021):
- Poets twee keer per dag je tanden met fluoridetandpasta.
- Gebruik een tandenborstel met een kleine borstelkop en zachte borstelharen.
- Gebruik een elektrische tandenborstel, zo focus je meer op het plaatsen van de borstelkop op je tanden en kiezen.
- Maak gebruik van tandenstokers, flosdraad of ragers.
- Beperk het aantal eet- en drinkmomenten tot zeven keer per dag (drie hoofdmaaltijden en vier tussendoortjes).
- Voorkom het eten van te veel suikers en koolhydraten. Bacteriën zetten dit om in zuur wat het tandglazuur aantast.
- Ga minimaal één keer per jaar naar de tandarts om op tijd cariës te ontdekken.
Met het volgen van deze punten verklein je de kans op het ontstaan van gaatjes in je tanden en kiezen.
Ontdek meer in onze blog over de tien feiten over gaatjes!
Hoe wordt een gaatje in je tand of kies behandeld?
De behandeling van een gaatje hangt af van hoe ernstig het gaatje is. Wanneer een gaatje vroeg wordt ontdekt, kan het proces soms worden gestopt of omgekeerd door verbeterde mondhygiëne en het gebruik van fluoride. Als het gaatje zich heeft uitgebreid, kan het nodig zijn om het te vullen. De tandarts verwijdert dan het aangetaste weefsel en vult de holte met een vulmateriaal, zoals composiet of porselein.
In gevallen waar een groot deel van de tand is beschadigd, kan een kroon nodig zijn. Als de cariës de pulpa heeft bereikt, kan een wortelkanaalbehandeling nodig zijn om de tand te redden. Soms, wanneer een tand te ernstig is beschadigd, kan het nodig zijn om deze te trekken (Harvard Health, z.d.).
Gaatjes leiden tot gezondheidsproblemen
Een gaatje in een tand of kies is meer dan een klein ongemak; het kan leiden tot ernstigere gezondheidsproblemen als het onbehandeld blijft. Gelukkig zijn er vele manieren om de vorming van cariës te voorkomen en te behandelen.
Door je bewust te zijn van de oorzaken en symptomen, en door regelmatig je tandarts te bezoeken, kun je helpen je mond gezond te houden. Daarbij zijn een goede mondhygiëne en gezonde voedingsgewoonten belangrijke stappen om je tanden sterk en vrij van gaatjes te houden.
Bronnen
- Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (2018, 26 november). Meer aandacht nodig voor gebitten van jongeren. Nieuwsbericht | Zorginstituut Nederland. https://www.zorginstituutnederland.nl/actueel/nieuws/2018/11/26/meer-aandacht-nodig-voor-gebitten-van-jongeren
- Harvard Health. (z.d.). Dental Health – Harvard Health. https://www.health.harvard.edu/topics/dental-health
- H Selwitz, R., I Ismail, A., & B Pitts, N. (2007). Dental caries. Khorraman. Geraadpleegd op 22 januari 2024, van https://khorraman.ir/sites/default/files/articles/Dentol/8.pdf
- Gaatjes (cariës) – NVM mondhygienisten – consumenten. (2021, 21 januari). NVM Mondhygienisten – Consumenten. https://www.mondhygienisten.nl/gaatjes-caries/
