Het effect van hormonen op de mondgezondheid
Als reïncarnatie bestaat dan word ik in een volgend leven een man. Ik zweer het. Als vrouw krijg je het behoorlijk te voorduren met allerlei hormoonwisselingen. De een heeft er meer last van dan de ander, maar je komt er niet onderuit.
Hormoonwisselingen zijn ook van invloed op je mond. Sommige vrouwen kunnen zelfs aan hun tandvlees merken welke periode van de maand het is.
Overigens geldt die invloed van hormonen niet enkel bij vrouwen.
Ook bij de mannelijke telgen kan ik als mondhygiënist soms de gevolgen in de mond zien. Er zijn veel meer werkingen van hormonen dan je misschien denkt.
Daarom hoog tijd dat we eens aandacht geven aan de veel bepalende hormonen.
Wat zijn hormonen?
Een hormoon is een signaalstof die door cellen in het lichaam geproduceerd wordt en via het bloed bij cellen komt waarvan het de activiteit reguleert. Het gaat dus over grotere afstanden.
Een stof die communicatie tussen naastgelegen cellen mogelijk maakt is dus niet een hormoon. De naam ‘hormoon’ komt van het Griekse woord “hormao” dat “in beweging zetten” betekent.
Dit is precies wat hormonen doen: zij zijn de boodschappers in ons lichaam en zij zijn in staat om via de bloedsomloop te reizen van de plek waar ze worden uitgescheiden (bv. de schildklier) naar de plek waar ze een effect moeten hebben (bv. de darmen of het hart).
Het hongerhormoon
Ghreline wordt ook wel het ‘hongerhormoon’ genoemd. Ghreline wordt geproduceerd door maagcellen en de afgifte neemt toe wanneer je een tijd niet gegeten hebt. Door de toename van ghreline ervaar je honger en ga je iets eten, waarna de afgifte van ghreline weer afneemt.
Ghreline zelf vermindert de vetafbraak en stimuleert juist het maken van vet in je lichaam. Daarnaast zorgt het voor het samenknijpen van je maag. Ook heeft ghreline invloed op de hersenen.
Je kunt niet zo goed leren met een lege maag. Eten, veel suiker in het bloed (bijvoorbeeld bij suikerziekte) en overgewicht remmen de aanmaak van ghreline, waardoor na het eten het hongergevoel daalt.
Maar ook mensen met extreem overgewicht maken tot wel 50% minder ghreline aan dan slanke mensen. Overgewicht ontstaat dan ook meestal niet door een verhoogd hongergevoel (in tegendeel zelfs), maar door aangeleerde gewoontes die vaak moeilijk te doorbreken zijn.
Hier komt de mondhygiënist in beeld. Overgewicht wordt in verband gebracht verslechterde mondgezondheid. Kijk daarom niet gek op als de mondhygiënist vraagt of je op gezond gewicht bent of niet.
De aangeleerde gewoontes die niet gezond voor je zijn, moeten doorbroken worden op het moment dat blijkt dat alleen goed tandenpoetsen niet voldoende zijn om je mond in goede conditie te houden. Aangeleerde gewoontes die je niet helpen bij je gewicht en mondgezondheid kan bijvoorbeeld een teveel aan tussendoortjes zijn.
Maagverkleining
Opvallend is dat na een maagverkleining ook de hoeveelheid ghreline afneemt, waarschijnlijk omdat het maagwand oppervlak is afgenomen waardoor minder ghreline afgescheiden kan worden en de maaginhoud kleiner is waardoor er sneller een verzadigd gevoel is bereikt. Hierdoor zouden patiënten na een dergelijke operatie ook minder trek hebben, naast het feit dat ze ook fysiek minder kunnen eten.
Hierdoor komt behoorlijk regelmatig voor dat de voeding te weinig nutriënten, zoals vitamine, bevat. Ook wordt er door de maagverkleining regelmatig toch nog te vaak op een dag gegeten (kleine porties…). Een te weinig aan vitamine en een teveel aan zoet/zuurmomenten kunnen opnieuw slecht nieuws voor de tanden en het tandvlees betekenen.
Prader-Willi
Een bijzondere groep patiënten zijn mensen met het Prader-Willi syndroom. Dit is een aangeboren aandoening waarbij mensen een continue ernstig hongergevoel hebben. Ook nadat zij eten blijft het ghreline hoog en blijft dus het honger gevoel aanhouden. Deze patiënten blijven daardoor eten.
Helaas is hun speeksel vaak ook nog van slechtere kwaliteit en kwantiteit en ontstaan er snel gaatjes en erosie.
Zwangerschap
Natuurlijk hebben de periodes puberteit, de maandelijkse periodes, de zwangerschap en de menopauze ook invloed op het gebit. De zwangerschap lichten we even uit:
Veel zwangere vrouwen krijgen tandvleesontsteking tijdens de zwangerschap. Ook loopt een zwangere vrouw meer kans op kaakbotverlies. Dit wordt veroorzaakt door verschillende veranderingen in het lichaam:
- Er vindt zich een verandering van bacteriële samenstelling plaats ten gevolge van hormonale verandering.
- Het bloedvolume met 40-50% toe. Dit heeft effect heeft op de bloedvaten. Dus het tandvlees zwelt sneller op waardoor er diepere ruimtes ontstaan waar bacteriën zich eenvoudig innestelen.
- Er vindt zich een aanpassing in de afweer plaats om het kindje niet af te stoten. De ontstekingscellen worden geactiveerd. Bacteriën die normaal geen ontsteking veroorzaken, zorgen nu wel voor ontsteking.
Dit kan leiden tot zwangerschapscomplicaties zoals vroeggeboorte, zwangerschapsvergiftiging en een laag geboortegewicht.
Hypofyse
In de hypofyse worden heel wat hormonen aangemaakt. Een patient van mij heeft acromegalie en produceert teveel groeihormonen. Mensen met acromegalie hebben forse lippen en een forse tong. De onderkaak kan teveel doorgroeien en er kunnen spleten tussen de tanden ontstaan.
Een te snel werkende of een te traag werkende schildklier kan ook je mondgezondheid beïnvloeden. Zo beïnvloedt het hormoon thyroxine je speeksel. Bij medicatie om thyroxine te vervangen, kan juist het risico op parodontitis toenemen. Het lichaam is bij een disbalans van de schildklier slechter instaat om zichzelf te repareren. Dus bij de therapie tegen parodontitis kunnen slechtere eindresultaten geboekt worden.
Stress
Tijdens het ondergaan van stressvolle situaties komt het hormoon cortisol vrij. Dit hormoon gaat ontstekingen tegen. Maar als cortisol geproduceerd wordt in de nabijheid van tandvlees lijkt dit de aanmaak van eiwitten te stimuleren waardoor de tandvleesontsteking verergert.
