Gaatjes in het gebit; wat zijn de oorzaken en hoe kan ik het voorkomen?
Caries, in de volksmond ook wel gaatje of gaatjes genoemd kan in verschillende stadia worden aangetroffen. Het meest bekend is de caviteit, hierbij is er zoveel tandweefsel verloren gegaan dat er een gat is ontstaan dat klinisch kan worden waargenomen.
Stadium 1: witte vlek caries
Het eerste stadium van cariës kan als een witte vlek worden aangetroffen. Deze witte vlek zal na het droogblazen bij de tandarts dof zijn en duidelijker zichtbaar. Deze witte vlekken worden witte-vlekcaries genoemd.
Kenmerkend voor witte-vlekcaries is een abrupte overgang in het glazuur van wel en niet aangetast weefsel.
stadium 2: dentinecaries
Wanneer cariës in het dentine oftewel tandbeen komt spreken we van dentinecariës en zal dit ten alle tijden moeten worden behandeld door de tandarts.
En zodra het cariësproces zich via het dentine in de tandhals heeft voortgezet spreken we van tandhalscaries.
Secundaire cariës is het ontstaan van gaatjes naast een al eerder gevulde rand.
Cariës ontwikkelt zich in het bijzonder op bepaalde plekken in het gebit.
Deze plekken waar vaak gaatjes voorkomen worden in vaktermen predilectieplaatsen genoemd.
Een drietal plekken worden onderscheiden
- Groefjes (fissuren) en putjes in de kies
- Aproximale vlakken, dit zit tussen de tanden en kiezen in bij het contactpunt
- De cervicale vlakken, oftewel de vrije gladde vlakken van tanden en kiezen
De ontwikkeling van gaatjes in de groefjes verschilt van die op de gladde vlakken.
De eerste aantasting begint vaak in de diepe groefjes/fissuren van de kies.
Reden hiervoor is dat deze niet of soms nauwelijks is te bereiken met de tandenborstel.
En omdat de glazuurlaag hier dunner is zal het cariësproces sneller het dentine bereiken.
Niet iedere aantasting van het glazuur hoeft te leiden tot een betrokkenheid van het tandbeen.
Door een verandering in het voedingspatroon, verbetering van mondhygiëne of door extra preventieve maatregelen bij de tandarts of mondhygieniste kunnen aanvallen van cariës in aantal of hevigheid afnemen.
Snelheid van het cariesproces
De snelheid waarmee het cariesproces vordert is afhankelijk van individuele factoren zoals voedingsgewoonte, speekselvloed en mondhygiëne.
Gemiddeld duurt het 18 maanden voordat een witte vlek tot een caviteit verandert.
Met het toegenomen gebruik van fluoride is deze tijdsduur erg verlegd.
Omdat de snelheid van fissuurcaries erg snel kan verlopen is het belangrijk ieder halfjaar voor controle te komen bij de tandarts.
Tijdens de halfjaarlijkse controles kunnen de beginnende gaatjes worden genoteerd en met extra preventieve behandelingen als fluoridelakken worden deze mogelijk stopgezet zodat restauratieve behandeling als boren kan worden voorkomen.
Hoe ontstaat een gaatje?
Wanneer de bacteriën uit tandplak suikers afbreken tot zuren treedt er cariës op.
De suikerafbraak zorgt voor energie door de bacterie om in leven te blijven en te vermeerderen.
Bijna alle bacteriën in de tandplak zijn in staat zuren te vormen, maar wanneer de pH waarde in de mond daalt zal het glazuur oplossen en zijn er alleen nog de Lactobacillen en Streptokokken als belangrijke zuurvormers.
Het is moeilijk een soort bacterie aan te wijzen als de veroorzaker van cariës, maar het in grote aantallen voorkomen van Lactobacillen en Streptokokken Mutans wordt gezien als cariesactiviteit.
Belangrijk is dus de hoeveelheid suikers in je voeding te beperken zodat er zo min mogelijk aantasting door zuren ontstaat.
Dan is de vraag hoelang het duurt voordat er na het tandenpoetsen weer plak is gegroeid die schadelijk kan zijn?
Aangetoond is dat pas in plak van 3 dagen oud de pH voldoende kan dalen om glazuur te laten oplossen.
Ook tandsteen ontstaat pas in plak die langer dan 3 dagen in de mond aanwezig is.
Dus hieruit kunnen we concluderen dat tweemaal daags het gebit goed poetsen voldoende moet zijn om cariës te voorkomen.
In de praktijk blijkt echter dat veel mensen hier niet toe in staat zijn en dat de gemiddelde poetsbeurt slechts een gedeelte van alle tandplak verwijdert.
Welke voeding veroorzaakt gaatjes?
De grootste boosdoener als het gaat om gaatjes is suiker.
Frequent snoepgebruik zorgt nog altijd voor een groter aantal gaatjes in de mond.
Snoepen is heerlijk! Zeker kinderen zijn er dol op, maar het is belangrijk het aantal snoepmomenten per dag te minimaliseren.
Maar ook andere voedingsmiddelen zijn schadelijk voor je gebit, sommige frisdranken, maar ook snoepjes bevatten zuren als smaakstof.
Deze zuren kunnen bij een lage pH tandglazuur oplossen en zo de ooraak zijn van tanderosie.
Zo is bijvoorbeeld ook bekend dat flesvoeding bij baby’s, het drinken van limonade of vruchtsap in bed een zeer schadelijk effect heeft op het gebit.
De gaatjes die dan ontstaan in het kindergebit wordt zuigflescariës genoemd.
Welke voeding helpt gaatjes juist voorkomen?
Vetten in voeding lijken het cariësproces van andere voedingsmiddelen als suikers te verminderen.
Zo kan het zijn dat vette voedingsmiddelen minder cariogeen zijn omdat ze minder koolhydraten bevatten.
Een andere gedachte is dat vetten een isolerend laagje vormen over het glazuur, waardoor deze minder makkelijk betrokken raakt bij het cariësproces.
Eiwitten hebben waarschijnlijk ook een cariësremmend effect.
Van Caseïne is bekend dat het bindt aan glazuur en zorgt dat het minder oplosbaar wordt.
Melk bevat een aantal stoffen die kunnen beschermen tegen gaatjes.
Calcium, fosfaat en Caseine.
Aan de andere kant bevat het ook lactose, dit kan aanleiding geven tot zuurvorming.
De samenstelling van moedermelk verschilt van die van koemelk.
Zo is bekend dat jonge kinderen die borstvoeding krijgen minder snel gaatjes krijgen dan kinderen die met kunstvoeding gevoed worden.
Tot slot is kaas in kleine hoeveelheid beschermend tegen gaatjes.
Het is dus een goed tussendoortje dat niet slecht is voor je gebit, lekker vet is het dan weer wel!
De beste tips tegen gaatjes
- Snoep verstandig! Probeer de frequentie te beperken.
- Snoep niet in de avond na het tandenpoetsen en in bed.
- Gebruik suikervrije kouwgom
- Neem fridrank met suikervervangers.
- Gebruik tandpasta en mondspoelmiddel met fluoride. Zoals de fluoride versie van OxyFresh of Oxyd8.
Lees ook
