Zó herken je een ziekte van de tong

Ziet of voelt je tong anders aan dan anders? Hieronder vind je verschillende ziektes en aandoeningen van de tong. Als je twijfelt over je gezondheid, raadpleeg dan altijd een huisarts of tandarts! Deze kan je bijvoorbeeld doorsturen naar een kaakchirurg of KNO-arts.

Een tong kan iets vertellen over je gezondheid. Als je je tong moet uitsteken bij de dokter, kan deze kijken naar tekenen van bijvoorbeeld bloedarmoede, spruw, vochttekort of nierproblemen. Maar niet alles is te zien aan de tong en soms heb je klachten, terwijl er niets te zien is. De tong is dan ook geen spiegel van de gezondheidstoestand. Een tong is zelden behulpzaam bij het stellen van een diagnose. Wat je als stelregel aan kunt houden is deze: een gezonde tong is roze, heeft een dun wit laagje, is een beetje vochtig en niet stijf. Twijfel je? Ga altijd even langs bij je huisarts of tandarts!

  • Branderige tong

Een branderige tong, ook wel tongbranden of glossodynie genoemd, komt regelmatig voor. Het branderige gevoel kan samengaan met een metaalsmaak, een zoute of zelfs bloederige smaak in de mond. Veel patiënten hebben een droge mond. Vaak nemen de klachten toe in de loop van de dag en zijn ze ’s avonds het ergst. Soms is alleen de tong pijnlijk of branderig, soms doen ook de lippen, het gehemelte of de keel zeer. In sommige gevallen wordt ook de smaak anders.

Vooral mensen tussen de veertig en zeventig jaar hebben last van een branderige tong, en vaker vrouwen dan mannen. Meestal is er niets te zien in de mond en is er geen oorzaak bekend. Stress of spanning zou een rol kunnen spelen. Vaak gaan de klachten vanzelf weer weg. Er is geen goede behandeling mogelijk.

Let op: tong- en mondbranden komt altijd dubbelzijdig voor. Als slechts één kant van de tong pijn doet, is er iets anders aan de hand en is het goed om de tandarts of huisarts te raadplegen.

  • Gladde tong

Een gladde tong, waarbij er geen structuur zichtbaar of voelbaar is op de tong, komt bij meerdere aandoeningen voor. De belangrijkste oorzaken zijn een tekort aan ijzer (bloedarmoede) en stoornissen in de leverwerking. Ook pernicieuze anemie (een bepaald soort bloedarmoede als gevolg van een beschadigde slijmvlieslaag in de maag) en coeliakie (glutenintolerantie) kunnen een oorzaak zijn van een gladde tong. Vaak wijst een gladde tong op een vitamine- en/of mineralentekort, maar het kan ook het gevolg zijn van te veel zuur of heet voedsel eten.

  • Landkaarttong

Bij een landkaarttong is sprake van gladde plekken, die soms hier en een paar weken later weer ergens anders op de tong voor kunnen komen. Vaak zijn de plekken omgeven door witachtige zones of lijntjes. Een beetje zoals landen op een wereldkaart – vandaar de naam.

Een landkaarttong (Lingua geographica) is onschuldig, niet besmettelijk en geeft geen verhoogde kans op kanker. Meestal zijn er geen klachten, behalve soms een beetje prikkeling bij gekruid of zuur eten. De oorzaak is onbekend. Een landkaarttong komt relatief vaak voor: bij ongeveer een procent van de mensen, zowel bij kinderen als bij volwassenen. In principe is een landkaarttong een levenslange aandoening, maar soms zijn de symptomen een tijd niet zichtbaar zijn. Een landkaarttong kan niet worden behandeld.

  • Haartong

Een haartong is een tong met abnormaal lange tongpapillen. Met die tongpapillen kan worden geproefd. Ze zorgen voor het karakteristieke reliëf van de tong. Vaak is een haartong op het achterste deel van de tong donker, bruinzwart gekleurd, maar soms ook geelwit. Het is een volkomen onschuldige aandoening.

Een harige tong komt meer voor mensen die roken of veel koffie of thee drinken. Ook een slechte mondhygiëne, slechte lichamelijke conditie, antibioticagebruik, lage weerstand en een verminderde speekselproductie kunnen een haartong veroorzaken. De oorzaak is een verstoring van het evenwicht tussen afslijten en aanmaken van nieuwe cellen van de tong.

Deze aandoening kan verbeteren door gezond te leven en te eten. Minder koffie en thee, stoppen met roken en gezonde voeding eten dus! Daarnaast is een goede mondhygiëne van groot belang. Goed poetsen dus, maar ook de tong reinigen met een tongreiniger, bijvoorbeeld van OraBrush of TongBrush, eventueel aangevuld met Bergenfeld tongue cleaning serum. Die druppels ontsmetten je tong en verwijderen tongaanslag.

Daarnaast is het goed de mond te spoelen. Pas hierbij wel op dat je geen mondspoelmiddelen gebruikt met agressieve stoffen als chloorhexidine, sodium lauryl sulfaat of alcohol. Die drogen de mond uit. OraRelieve en OxyFresh mondwater werken met natuurlijke, milde, niet-bijtende middelen, zodat je de mond op een veilige manier kunt reinigen.

In dit artikel beschrijven we 10 bewezen middelen tegen witte, gele en bruine aanslag op de tong.

  • Tintelende tong

Een verdoofde, prikkende of tintelende tong heet ‘paresthesie van de tong’. Vaak is de oorzaak een verstoorde werking van één of meer sensorische zenuwen. Een tintelende tong kan ook worden veroorzaakt door een verstoorde ademhaling, vaak gezien bij hyperventilatie, of angst of stress. Daarnaast komt een tintelende tong soms voor bij andere aandoeningen, zoals MS, diabetes of migraine. Een tintelende tong na het eten kan wijzen op voedselallergie. Je kan ook allergisch zijn voor bepaalde medicijnen, zoals antibiotica. Soms wijst een tintelende tong op een vitaminetekort, zoals vitamine B12 of andere B-vitaminen. Een tekort aan ijzer en zink is ook mogelijk. Ook leukoplakie kan tintelingen aan de tong en mond geven.

  • Kloofjestong

Een kloofjestong – ook wel scrotale tong, lingua plicata of fissured tongue genoemd – komt vrij veel voor en is een onschuldige, goedaardige aandoening. Bij een kloofjestong zijn diepe groeven (fissuren) in de tong zichtbaar. Ze zijn pijnloos en geven geen of weinig klachten. Soms wordt een kloofjetong gecombineerd met een landkaarttong. Een kloofjestong kan niet behandeld worden. Het is wel belangrijk om de mond goed te verzorgen, zodat er geen etensresten in de kloofjes achterblijven. Die etensresten zijn een goede voedingsbodem voor bacteriën en kunnen een vieze mondgeur veroorzaken. Schrapen met een tongreiniger, zoals van OraBrush of TungBrush, helpt je de tong bacterievrij te houden.

  • Witte tong

Bij een witte tong is er eigenlijk sprake van witte aanslag of ‘wit beslag’ op de tong. Vaak wijst dit op een verminderde weerstand of een te droge mond. Het komt ook voor bij mensen die veel roken en mensen met een slechte gebitsverzorging. Ook sommige medicijnen, zoals antibiotica, kunnen een wit beslag op de tong veroorzaken. Maar soms is de ruwe structuur van een tong de oorzaak. Het is onschuldig, maar een witte tong kan wel zorgen voor een slechte adem. Je kunt die vieze geurtjes tegengaan door de tong met een tongschraper te schrapen, bijvoorbeeld van OraBrush of TungBrush. Je kunt daarnaast ook Bergenfeld tong cleaning serum gebruiken. Die druppeltjes ontsmetten je tong en verwijderen de witte aanslag.

  • Aardbeientong

Bij een ‘aardbeientong’ is de tong eerst vuurrood en later frambozenrood. Dat kan komen doordat het lichaam niet voldoende vitamine B12 opneemt. Vitamine B12 is nodig voor de aanmaak van bloed en zenuwen. Vitamine B12 zit onder meer in vlees, vis, melk, boter, kwark, yoghurt en eieren. Eet je hier weinig van, dan kan het een goed idee zijn om je vitamine B12-niveau aan te vullen met tabletten.

  • Bleke tong

Een normale, gezonde tong is rozerood van kleur en een bleke tong wijst op een afwijking. Een bleke tong kan wijzen op uitdroging, maar ook op een vitamine B12-tekort, mondschimmel of slechte mondhygiëne. Vaak wordt het slijmvlies weer normaal door goed de tong te schrapen, met een tongreiniger van bijvoorbeeld OraBrush of TungBrush.

  • Aften

Aften zijn zweertjes in de mond, meestal op het wangslijmvlies of het tandvlees, maar soms ook op het gehemelte en de tong. Het zijn pijnlijke, oppervlakkige, ronde tot ovale zweertjes, bedekt met een grijswit beslag en omgeven door een rode rand.  Sommige mensen hebben hier vaker last van dan andere mensen; waarom is niet bekend. Erfelijkheid, medicatie, stress, vitaminegebrek – het zou allemaal mee kunnen spelen. Meestal gaan ze vanzelf weer weg. Soms kunnen corticosteroïden helpen. Poets zacht en goed. Ook een mild, niet-bijtend mondspoelmiddel kan helpen. De mondwaters van OraRelieve en OxyFresh zijn zulke natuurlijke, niet-agressieve mondwaters. Ook de OxyFresh Pro Relief Gel kan goed helpen: deze gel geeft verlichting bij een pijnlijke tong en aften en helpt deze sneller te genezen.

  • Spruw

Een veelvoorkomende infectie die tongklachten veroorzaakt, is spruw (candidiasis). De tong wordt hierbij door een wit beslag wordt bedekt als gevolg van een overmatige schimmelgroei. Overigens zijn er meerdere oorzaken voor een witte tong.

Spruw bij baby’s komt veel voor en gaat meestal vanzelf over. Als het niet binnen een paar weken verdwenen is, of klachten geeft, ga dan naar de huisarts. Bij volwassenen kan candidiasis eenvoudig worden behandeld met een schimmeldodend middel. Wel doen, want onbehandelde spruw kan zich gaan verspreiden naar je longen of nieren, vooral bij mensen met een verlaagde weerstand. Ga dus op tijd naar je huisarts.

  • Leukoplakie

Leukoplakie is een witte aandoening van het slijmvlies. Bij leukoplakie kan je een duf gevoel, tintelingen, een brandend gevoel of gewoon ongemakkelijk gevoel in de mond en op de tong hebben, met soms tongaanslag. De aandoening wordt meestal veroorzaakt door toedoen van irritatie van weefsels en het slijmvlies – vooral door roken, geregelde alcoholinname of contact met andere ongunstige stoffen. Het slijmvlies zal door overmatige aantasting van karakter veranderen, waardoor een ongewoon gevoel in de mond, op de tong, in de keel of aan het gehemelte ontstaat.

Leukoplakie wordt gezien als een voorstadium van kanker. Lang niet alle leukoplakieën evolueren naar kanker. Jaarlijks ontstaat in 3-5% van de patiënten met leukoplakie een kankergezwel. De aandoening kan verdwijnen, als de oorzaken, zoals roken of alcohol, worden vermeden. Mocht het echter niet verdwijnen dan neemt de kans op mondkanker toe. Het kan dan nodig zijn een biopt te nemen, of de aanslag weg te laseren. Ga bij twijfel altijd naar je huisarts of tandarts. Een uitgebreid artikel over leukoplakie vind je hier.

  • Tongkanker

Tongkanker of tongcarcinoom is een tumorsoort binnen het hoofd-halsgebied. Het is vaak te merken aan een voelbare zwelling, wondje of zweer op de tong, die niet wil genezen en zich soms uitbreidt. Soms is deze pijnlijk of zijn er andere klachten, zoals pijn bij eten, slikken en/of praten, uitstralende pijn naar hals, kaken en oren, een onaangename geur uit de mond of een zwelling in de hals. Een tumor van het slijmvlies van de tong wordt plaveiselcelcarcinoom genoemd. De meeste tongtumoren zitten op de zijranden van de tong, maar ze kunnen ook ontstaan op de punt of aan de onderkant.

Bijna alle tumoren van de mond- of keelholte ontstaan in de cellaag die aan de oppervlakte ligt: het slijmvlies. Het slijmvlies is opgebouwd uit plaveiselcellen. Een ander woord voor tumoren van het slijmvlies is dan ook plaveiselcelcarcinomen.

Roken en alcoholgebruik kunnen een rol spelen in het ontstaan van tongkanker. Of erfelijkheid een rol speelt bij tongkanker is nog niet duidelijk. De prognose en overlevingskansen zijn afhankelijk van het stadium waarin de kanker zich bevindt op het moment van de diagnose.

Twijfel je over een zweertje dat niet weg wil gaan? Ga dan altijd naar de huisarts of tandarts! Deze kan je doorsturen naar een kaakchirurg of KNO-arts, die direct de diagnose kan stellen.

Is dit artikel behulpzaam?

Bedankt voor je feedback!